Ego verò, vt
ſsententiam meam interponam, ac etiam,
vt in hac re di
ſstinctè magis, quàm
ſsuperiores faciunt,
procedam,
ſsequentia con
ſstituere nece
ſsſsarium duxi. Pri
*mò moram duobus modis committi, ex re, aut ex per
ſsona: ex re dicitur, cùm re ip
ſsa, & ip
ſsoiure
ſsine hominis
interpellatione committitur, quia lex introducit, efficítque aliquem e
ſsſse moro
ſsum ab
ſsque hominis facto, tamen cum
ſsententia declaratoria iudicis, vt
in l. in minorum, 3. C. in quibus cauſsis in integrum reſstitutio. in
l. 1. §.
vltimo, ff. de vſsuris, in
l. penult. ff. de vi, & vi armata. &
in multis ca
ſsibus conge
ſstis per Menochium
de arbitrariis, lib. 2. caſsu 220. ex num. 5. vſsque ad num. 25. Ex per
ſsona dicitur, cùm debitor interpellatur à creditore in
iudicio, vel extra:
l. mora, ff. de vſsuris, l. Titia, §. vſsuras,
ff. de legatis 2. l. qui Romæ, §. cohæredes, ff. de verborum
obligat. Menochius
vbi ſsuprà, num. 25. & 26. vbi cum
* aliis multis, quos refert, rectè probat, moram committi
ex vna interpellatione dumtaxat, etiam extraiudiciali.
Cha
ſsſsaneus
in conſsuetudinibus Burgundiæ, rubr. 4. §. 23. Gloſsſsa, Sera
ſsuffi
ſsamment.
ex num. 7. cum multis ſseqq. &
hoc e
ſst certi
ſsſsimum, & probatum ab omnibus. Deinde
* &
ſsecundò ex
ſsententia communi Doctorum, moram
committi, non
ſsolum per interpellationem expre
ſsſsam
hominis,
ſsed etiam per tacitam interpellationem extraiudicialem, quæ fit per diei appo
ſsitionem; quoniam
tunc dicimus diem pro homine interpellare,
l. quoties in
diem, cum ſseqq. ff. de verborum obligat. l. magnam, C. de
contrahenda & committenda ſstipulatione. vt dicit communis re
ſsoluta per eundem Menochium,
dict. caſsu 220. num. 43. & 44. Ioan. Vincent. Honded.
in conſs. 50. num. 5. & 7. vol. 1. Alexand. Rauden
ſsis
deciſs. 17. num. 16. & 17. ſsed verè communi re
ſsolutioni fortiter repugnant non
*nulla, ac inter alia primó, negari non po
ſsſse, quin dies,
aut tempus in fauorem debitoris appo
ſsitum cen
ſseatur,
l. cum in tempus 7. ff. de regulis iuris. & inde non debeat
in eius damnum cen
ſseri adiectum, vt
ſstatim con
ſstituatur in mora per lap
ſsum eius: ex regula
l. quod fauore, cum vulgatis,
C. de legibus. Secundò, quia obligatio
quando pura e
ſst, & præ
ſsenti die debetur, aut peti pote
ſst,
ſsine interpellatione, non committitur mora: §.
omnis,
Inſstitut. de verbor. obligat. iuncta
l. ſsi ex legati cauſsa. &
communi Doctorum re
ſsolutione
ibidem, ff. eodem tit. vnde nec committi debet cùm dies venerit, quia ante
peti non pote
ſst:
l. cedere diem, ff. de verborum ſsignificatione. nec tunc debitor venire debet cum
ſsacco paratus,
l. quod dicimus, ff. de ſsolutionibus. Tertiò, per textum
in
l. ex empto, §. Caſsſsius. verſs. denique, ff. de actionibus empti, l. 1. §. licèt, ff. de periculo & commodo rei venditæ. Vnde licèt in iudicando, & con
ſsulendo à communi re
*cedendum non
ſsit, quam etiam cum multis probauit
Rolandus
in conſs. 89. num. 9. lib. 2. Cephalus
in conſs. 586. num. 17. lib. 4. Hyppolit. Riminaldus
in conſs. 89. num. 18. lib. 1. & cum multis Alexand. Rauden
ſsis.
vbi ſsuprà; tamen in puncto iuris for
ſsan verior erit Camilli Plautij
di
ſstinctio
in l. quod te mihi, num. 16. ff. ſsi certum petatur, quam & non ob
ſscurè præ
ſsentit Addit, ad Decium,
in l. vinum. num. 9. litera, H. ff. ſsi certum petatur. vbi non
ab
ſsque ratione di
ſstinguendum putauit, an dies adiecta
ſsit exactioni pecuniæ, vt die adueniente peti po
ſsſsit; iuxta textum
in l. cedere diem, ff. de verborum ſsignificatione. an præcisè adiiciatur
ſsolutioni: vt primo ca
ſsu interpellatio requiratur; nec antea mora committatur, quia dies
ad alium effectum videtur à partibus adiecta, non ad
effectum, vt mora commi
ſsſsa dicatur. Secundo verò ca
ſsu, dies interpellat pro homine, imò & ip
ſse creditor iam
ante interpellauit, &
ſsic eo ip
ſso mora committitur, nec
opus e
ſst alia interpellatione iuxta
ſsententiam communem, quæ (vt dixi) indi
ſstinctè obtinere
ſsolet in praxi, &
con
ſsequenter quoad intere
ſsſse locum habebit. Denique & tertiò, in puncto iuris, Gomezij, & Alciati opinio
*nem, de qua mentionem facit Ma
ſscardus relatus
ſsuprà,
num. 59. vt
ſscilicet in contractibus
ſstricti iuris, mora
committi debeat per litis conte
ſstationem: nec
ſsola interpellatio extraiudicialis
ſsufficiat, vt intere
ſsſse debeatur: forta
ſsſsis veriorem e
ſsſse, & iuris rationi magis con
ſsentaneam; cùm in illis fructus non veniant ni
ſsi ex litis conte
ſstatione:
l. videamus, 38. §. ſsi actionem, ff. de vſsuris. vnde fortiori ratione nec intere
ſsſse extrin
ſsecum ante litis
conte
ſstationem debebitur, vt dicebamus
ſsuprà, num. 28. idcirco Doctores communiter, male quidem exi
ſstima
ſsſse, mercatori
ſsolito negotiari, ex tempore moræ indi
ſstinctè lucrum deberi; cùm ex dictis contrarium con
ſstet
apertè: quamuis in praxi durum e
ſsſset à communi traditione recedere: quæ in foro con
ſscientiæ vrgentius militat, etiam ab
ſsque aliqua interpellatione, vt
ſscilicet in
*tere
ſsſse lucri ce
ſsſsantis debeatur ex mora in eo foro citra
vllam expre
ſsſsam interpellationem; intelligendo pro vt
explicauit Ma
ſscardus
de probationibus, tom. 2. concluſs. 933. num. 36. quando ex
ſsignis, vel alio modo, de ege
ſstate
creditoris debitori con
ſstiterit.