Liberi in conditione poſsiti, an, & quando cenſseantur vocati, vel grauati? & quæ coniecturæ vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? ac de multis in propoſsito neceſsſsariis: plena, atque abſsoluta manu actum ab his, qui hoc capite recenſsentur in vnum & ibidem reddita ratio, quare huiuſsce rei diſsceptatio prætermiſsſsa ſsit ab Authore, in qua ipſse non leui, aſsſsiduo potius, & importuno labore quamplurima euoluerat, & non mediocri diligentia diſstinxerat.

LIberi in conditione poſsiti, an, & quando cenſsean*tur vocati, & quæ coniecturæ vocationem, vel grauamen in re dubia inducant? & de multis in propoſsito neceſsſsariis, quoniam frequenter contingit in Scholis, & Palatiis, controuerti; & ſsanè articulus perdifficilis eſst, & ferè inextricabilis, & qui nec certa lege, nec concludenti ratione videtur poſsſse terminari, vt inquit Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 2. in princ. vbi num. 19. refert Socinum, Ruinum, Ripam, Decianum. & alios exiſstimantes, hac de re dari non poſsſse certam doctrinam, ſsed circumſspectioni Iudicis, & concludentibus coniecturis hoc relinquendum eſsſse.

Olim ego non abſsque vtilitate futurum exiſstimaue*ram, ſsi congeſstis in vnum atque originaliter, & maturè prælectis à me, quæ in diuerſsis, & infinitis locis ad ga vſsque tempora ab allis erant ſscripta, reſsolutione, & diſstinctione controuerſsiam hanc dirimerem, Doctorum opiniones concordarem, coniecturas inducendi, vel non inducendi fideicommiſsſsi deducerem, ac denique nonnullis, diſstinctè forſsan magis, quàm anteà erant, adnotatis, quæ veriora mihi viderentur, in medium proponerem; poſtmodù.postmodum n. verò mutatâ ſsententiâ, quamuis non leui, aſsſsiduo potiùs, & importuno labore infinita euoluiſsſsem, diſsceptationem hanc ideò prætermittendam decreui, quòd de ipſsa, plenus & eruditus tractatus per Ioſsephum de Ruſsticis editus, in lucem proditus fuiſsſset, quem ego non videram: quòd etiam, & alij Recentiores pleniſsſsima, & abſsolutiſsſsima manu ſscripſsiſsſsent, quâ vel ſsolâ ratione, diſsputationem ſsciens, conſsultóque prætermittens contentus ſsum in hoc capite nonnulla conſstituere.

In primis, in propoſsito dubio negari non poſsſse. quin duæ ſsint communes & contrariæ ſsententiæ; nam quòd liberi in conditione poſsiti, non videantur ſsubſstituti, ſsed ſsolùm parentibus ſsuis ab inteſstato ſsuccedant, probarunt innumeri, qui principaliter ducuntur ſsententiâ Gloſsſsæ in l. Lucius, 2. in verbo, liberos, ff. de hæredibus inſstituendis: hos retulerunt Antonius Gabriel, Couarruu. Molina, Mantica, Prætis, Menochius, Decianus, Cephalus, Riminaldus, Rogedus, & alij, quos ſstatim congeram in vnum; è contra tamen, quòd liber in conditione poſsiti, intelligantur ſsubſsituti per fideicommiſsſsum, permulti etiam iuris Authores tenuerunt, quos etiam referendi infrà recenſsent, & notiſsſsimè, neruosè defendit, & contrariæ partis fundamentis reſspondet Andreas Fachineus controuerſsiarum iuris lib. 4. cap. 51. per totum, fol. 458. vbi vide.

Deinde & ſsecundò, recentiores iuris Scriptores, modò vnam, modò aliam partem probaſsſse, atque inuicem adeò repugnare aliquando, vt ijdem ſsibiipſsis contradixerint, & vtramuis opinionem communiorem eſsſse firmauerint.

Prætereà & tertiò, vnam, & alteram opinionem de facili defendi poſsſse, & contrariæ partis fundamentis fatisfieri, ſsi originaliter prælegantur ea, quæ poſst alios Antiquiores adnotarunt Mantica, Menochius, Simon de Prætis, Alexander Trentacinquius, Bonifacius Rogerius, Alexander Raudenſsis, Peregrinus, & alij referendi infrà.

Quartò etiam, ab vna, & altera opinione non ſsolùm recedi, cùm apertè conſstare poteſst de voluntate teſstatoris in contrarium, ſsed etiam vbi aliqua coniectura concurrit, etſsi maxima non ſsit, ex qua deprehendi poſsſsit, quid teſstator voluerit, provt cum multis obſseruat Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. num. 3. vbi num. 2. veriſsſsimè annotauit, liberos in conditione poſsitos, in Hiſspanorum primogeniis, cenſseri poſsitos in diſspoſsitione, ſsic, vt impoſsſsibile ſsit in Maioratibus obtinere ſsententiam Gloſsſsæ in dict. leg. Lucius: quod & Mieres, & Aluaradus referendi infrà, probarunt.

Denique & quintò, in hac quæſstione legendos quam*plures; quorum permultos intactos reliquit Ioſsephus de Ruſsticis in tractatu, quem de hac materia ſscripſsit, & inter alios videndi erunt omninò Antonius Gabriel commun. concluſs. lib. 3. tit. de fideicomiſsſsis, concluſs. 4. Iulius Clarus receptarum ſsentent. lib. 3. §. teſstamentum, quæſst. 77. cum ſseqq. vbi latiſsſsime Marſsarius in epitome fideicommiſsſsorum, quæſst. 20. per totam. Alciatus reſsponſso 482. 483. 484. & 485. & reſsponſso 531. Philippus Portius lib. 2. communium opinionum, concluſs. 12. Antonius Gomez. tom. 1. variarum, cap. 5. de fideicommiſsſsaria ſsubſstitutione, num. 42. Menchaca de ſsucceſsſsionum progreſsſsu, lib. 1. §. 4. per totum. Coſsta in cap. ſsi pater, de teſstamentis, in 6. in 1. part. verbo, ſsi abſsque liberis, ex num. 54. Couarruu. in cap. Rainuntius, de teſstam. §. 3. per totum. Padilla in l. cùm acutiſsſsimi, ex num. 46. C. de fideicommiſsſsis. Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 6. in princ. Aluaradus de coniecturata mente defuncti, lib. 3. cap. 1. num. 6. Mieres de maioratu, part. 2. quæſst. 5. num. 18. Franciſscus* Mantica, Simon de Prætis, & Iacobus Menochius, qui plena, & diſstincta manu de hac materia ſscribunt. Mantica de coniecturis vltimar. volunt. lib. 11. tit. 2. & 3. vbi eruditè, & cum explicatione multarum legum. Prætis de interpret. vltimar. volunt. lib. 3. dubit. 2. ſsolut. 2. & 3. per totam, fol. 161, cum ſseqq. Menochius de arbitrariis, lib. 2. caſsu 148. & lib. 4. præſsumpt. 76. per totam, vbi vide omninò, & in conſs. 135. & 152. lib. 2. Franciſscus Burſsatus in conſs. 1. ex num. 8. lib. 1. & in conſs. 200. num. 10. & 19. & num. 26, & 27. & num. 33. & ſseqq. lib. 2. Cephalus in conſs. 93. per totum, lib. 1. & in conſs. 517. lib. 4. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 76. per totum, vol. 1. Caldas Pereira de nominat. emphyt. quæſst. 2. ex num. 4. cum ſseqq. Alexander Raudenſsis deciſs. 27. per totam, & deciſs. 31. 1. part. Marcus Antonius Peregrinus, Tiberius Decianus,* & Hyppolit. Riminaldus, qui etiãetiam latiſsſsimè egerunt de hac materia. Peregrinus de fideicommiſsſsis, art. 28. à princ. fol. 154. & ſseqq. vbi vide omninò. Decianus in conſs. 28. per totum, & in conſs. 59. & in conſs. 78. & in conſs. 102. lib. 2. & in conſs. 9. & in conſs. 44. & in conſs. 86. & 89. & in consil. 101. lib. 3. Riminald. in conſs. 476. lib. 4. & in conſs. 502. lib. 5. latiſsſsimè in conſs. 602. lib. 6. Petrus Antonius de Petra de fideicommiſsſsis, quæſst. 9. ex num. 154. cum infinitis ſseqq. & eſst optimum conſsilium 31. ex num. 11. vſsque ad num. 21. inter conſsilia vltimar. volunt. volum. 2. Anton. Theſsaurus deciſs. Pedemontana, 60. & deciſs. 96. per totam. Ioannes Corraſsius Miſscellan. iur. ciuil. lib. 2. cap. 19. per totum, fol. 169. Michaël Graſsſsus receptarum ſsentent, §. fideicommiſsſsum, quæſst. 13. & 14. & §. inſstitutio, quæſst. 17. Petrus Surdus in conſs. 67. num. 3. & num. 35. & ſseqq. & in conſs. 96. num. 30. & ſseqq. lib. 1. latiùs in deciſs. 162. per tatam, Achilles Pedrocha in conſs. 5. num. 38. & ſseqq. & num. 66. & in conſs. 22. à num. 6. vſsque ad num. 16. & in conſs. 40. à princ. vſsque ad num. 18. Alexand. Trentacinq. de ſsubſstit. 4. part. cap. 11. à num. 20. vſsque ad num. 33. fol. 175. Bonifacius Rogerius in conſs. 12. & in conſs. 25. per totum, lib. 1. & in conſs. 50. ex num. 57. eodem lib. vbi dicit, æquiorem, & veriorem opinionem eſsſse, quòd filij, & alij deſscendentes in conditione poſsiti, diſspoſsitiuè vocati intelligantur, & quòd omnes ferè Italiæ DD. talem partem ſsequuti fuerunt, ac etiam Florentini, & Bononienſses Aduocati magis communiter receptam teſstabantur, Fabius Turretus in conſs. 82. à num. 47. vſsque ad num. 61. Aldobrandinus in conſs. 29. ex num. 18. cum ſseqq. & num. 52. & ſseqq. vol. 1. Ioannes Vincentius Honded. in conſs. 60. num. 83. & ſseqq. & in conſs. 65. ex num. 18. vſsque ad num. 46. vol. 1. & in conſs. 54. per totum, vol. 2. Angelus Matheacius de legat. & fideicommiſsſsis, lib. 3. cap. 19. per totum. Iacobus Cancerius variar. reſsolut. lib. 1. c. 1. de ſsubſstitut. ex n. 35. Franciſscus Monaldus in conſs. 149. n. 35 & multis ſseqq. Camillus Borrellus Oliuetanus in conſs. 33. lib. 1. Franc. Gratian. de conciliatione legum Digestorum & Codicis, C. de vulgari & fideicommiſsſsaria ſsubſstitut. num. 19. & ſseqq. Hieronymus de Cæuallos communium |

p. 67

contra communes, quæſst. 94. Additionator Gamæ in addit. ad deciſs. 341. in fine.

Poſst hæc autem, & multis iam pridem à me elabo*ratis, ad manus meas, vt dicebam ſsuprà, peruenit Ioſsephi de Ruſsticis tractatus plenus, an & quando liberi in conditione poſsiti cenſseantur vocati, cuius occaſsione, velut neceſsſsariò adſstrictus ſsum præſsentem hanc diſsceptationem prætermittere, ne ab aliis tacta, & ſsic copiosè reſsoluta tranſscribere velle, aut in hoc otiosè tempus conſsumere, aliquibus videri poſsſset; forſsan tamen aliquando in medium proferam nonnulla, quæ non ita dilucidè, aut diſstinctè, vt neceſsſse fuit, à præfato Authore explicantur.