p. [1]

IOANNIS BERNARDI DIAZ DE LVCO, DEcretorum Doctoris, Hiſspani, Epiſscopi Calagurritani, ac inuictiſssimi Romanorum Imperatoris, ac Hiſspaniarum regis Caroli Quinti à conſsiliis, Practica criminalis canonica, in qua omnia ferè flagitia, quæ à clericis committi poſsſsunt, cum eorum pœnis deſscribuntur.

Habet hoc eximium, Præſsul amplißime, illustriũillustrium hominum uirtus, ut uel ignotißimum quenq;quenque in ſsui admirationẽadmirationem rapiat, corúmq;eorúmque animos coniungat, quorum corpora longißimo locorum dirimũturdirimuntur interuallo. Idq́;Idque ſsi aliâs unquàm, proximis certè hiſsce annis, quibus ex diuinis ingenij tui monumentis, quæ ſsuperato Pyrenæo, amplißimi tui nominis ſsplendore bonam Europæ partem adimplerunt, ſsingulares animi tui dotes degustare cœpimus, admirabilémq;admirabilémque uirtutũuirtutum tuarum concentum uel per nos ipſsi perſspicere, uel ex alijs qui istic negotiantur, ſstudiosè cognoſscere, quouis Sibyllæ folio uerius eſsſse comperi. Tanta enim eo ex tempore Amplitudinis tuæ admiratio, & quædam quaſsi ueneratio, animo meo inceßit, ut omnes mihi de inde occaſsiones aucupandas duxerim, quò quacunque tibi ratione innoteſscerem, nostríque erga te animi propenſsionem qualiquali officio declararem. Qua in re dum anxiè me, ſsed frustra, diſscrucio, nulla ſse offerente occaſsione, quæ tanto Amplitudinis tuæ ſsplendore non multò inferior uideretur: percõmodèpercommodè & propè diuinitus mihi cecidit, ut istinc ad nos reuerſsus uir ornatißimus Gaſspar |

p. 4

Trechſsel, & clarißimi tui nominis ſstudioſsißimus, & mihi arcto affinitatis uinculo coniunctus, tuo mihi nomine reddiderit duo eximia felicißimi tui ingenij opera, Practicam nimirum, criminalem, & Regulas iuris, ambo ut multò accuratiore lima abs te recognita, ita auctario minimè pœnitendo locupletata: nihil me tibi in præſsentia gratius facere poſsſse affirmans, quàm ſsi ea quàmprimum, & quàm accuratiſsſsimè typis meis excudenda curarem. Quam tam obuiam ineundæ abs te gratiæ occaſsionem eò mihi auidius arripiendam putaui, quòd opera ea ſsanè inſsignia eſsſse constaret, planèq;planeque digna, quæ diligentius, typiſq;typisque elegantioribus excuſsa, omnium manibus tererentur: quippe in quibus præter abſsolutißimam quandam diſsciplinarum omnium cognitionem, non obſscura etiam ueræ pietatis ſstudia elucerent. Vt interim cæter as uerè heroicas animi tui dotes prætermittam, quibus Carolus Imperator, perſspicacißimi princeps ingenij, tantum deferendum putauit, ut te intimis ſsuis conſsilijs adhibitum, earum curarum, quibus latißima ista regna reguntur, participem eſsſse uoluerit, & Calagurritani Præſsulatus faſstigio inſsignitum, ad Tridentinum Concilium de maximis Reipublic. Christianæ commodis tractaturum amplißima cum potestate legandum putarit: id nimirum ratus, quod res eſst, paucos ſse prudentia pares, ſsuperiorem habere nemlnem, eui tantam rerum molem concrederet. Sed dabitur aliâs, Præſsul amplißime, uberior laudes tuas prædicandi occaſsio: quas ſsi uel maximè hîc proſsequi uelimus, tam angusto tamen epistolæ ſspatio excluderemur. Reliquam eſst, ut hoc clientis tui officium boni conſsulas, omniàq;omniaque à nobis, quæ uel industria conſsequi, uel labore perficere poterimus, & postules & expectes. Vale.

Sicvti dignum ſsacræ ſscripturæ conſsonum fuit, legibus humanis eximere eos, qui in ſsortem domini vocari meruerunt (quos clericos appellamus) nec pati earũearum ſseueritate puniri, ſsi quando eos labi fecerit humana fragilitas (quæ cuiuſsuis ordinis ſsuſscepti, ſseu profeſssionis amplexatæ regulis, nuſquãnusquam ſsic poteſst ſsubiugari, quin aliquãdoaliquando reſsiliat) ſsic etiãetiam neceſsſsarium fuit (ne clerici tali immunitate inſsolentes effecti effrenatè viuerent) ſsanctionibus ſsacris noxios eorum affectus compeſscere, & in earũearum tranſsgreſsſsores animaduertere. Quamobrem in aurea ac florentiſssima illa militantis eccleſsiæ ætate, per religioſsiſssimos ſsuos gubernatores, aduerſsus omnia ferè (quæ à clericis poſsſsunt perpetrari facinora) deſscriptæ extant vltiones ac pœnæ. TãtusTantus inſsuper fuit in illis antiquis ac ſsanctis patribus clericalis honeſstatis zelus, vt aliquando leuia etiam & parum pernicioſsa crimina ſsub grauibus pœnis prohibuerint. Sic tandem clericorum exceſssibus pœnas cõdignascondignas ſstatuerunt, vt niſsi executorum tepiditas ac ſsegnicies illas parum metuendas reddiderit, non minus illæ clericos omnes à perpetratione criminum cohibere poſsſsent, quàm ſsibi ſsubditorum vitia reprimunt Cæſsareæ leges, quæ membrorum truncationes, ac vitæ periculum comminantur. Itaque ſsæpe mecum ſsanctorum illorum patrum zelum conſside|raui, huius autem tempeſstatis incuriam contemplatus ſsum, qua priſstina illa ac pia inſstituta non modò ob non vſsum abrogata, ſsed per contrarium vſsum contempta, ac irriſsa cuiuis licet intueri. Præterea quæ in clericali ſstatu hinc ſsucceſsſserint incommoda, ac quantus cenſurarũcenſurarum adſsit contemptus, qualis morum peruerſsio ſsubſsit, pèſsitaui quàm pluries. Et ſsummo quodam ardens deſsiderio, vt ſsacrarum illarum ſsanctionum gladius (Iudicum inertia, ac tepiditate, ne dicam vitioſsa, muneribúſq;muneribusque redempta diſssimulatione, magna infectus rubigine) purgatus ſsplendeat, ac ſseſse offerendo clericorum oculis ac mentibus, timorem ingerat delinquendi, libellum hunc componere ſstatui: quò iudices eccleſsiaſstici facilius inſstruantur, ac expergefacti à ſsomno vitiorum grauitatem, clarioribus mentis oculis intelligant, intellecta celerius ac debitis pœnis coërceant, vtq́ue clerici omnes in eo, in quibus delinquere poſssint, agnoſscant, ac errantes, quales deceat eos pertimeſscere pœnas perpendant. Vidi nanque ſsæpius in clericis minima puniri acriter, leuia cautius quandoq;quandoque vitari, magna verò, aut diſssimulari, aut leuiter corrigi, vnde accidit in grauia eos facilè labi, & ſsine metu pœnæ torpere, ex quo eccleſsiaſstici ordinis facies non parum deformata conſspicitur. Quod Bernardus reprehendit dicens, Prælati noſstri culicem ligant, & camelum deglutiunt, dum maiora prætermittentes minora diſscutiunt. In hoc igitur paruo libello quiſq;quisque præſsulum, aut eius vicem gerens breui tempore leget quæ poſsſsunt clerici committere crimina, quantíq;quantíque illa faciant canonica iura. Quas inſsuper ex antiquis ſsanctionibus ætate illa æditis | (qua & fortiora corpora, & maiora merita noſscebantur) fragilius ſseculum ſsuccedens temperauerit. Quídve doctores pœnalia iura canonica exponentes tradiderint. Quò fiet, vt qui zelo corrigendi æſstuant iudices, quò facilius deſsiderium expleant, adinueniant, diſscant etiam qualiter decet eos zelum ſsuum ſsacris canonibus adæquare, ne cum cum periculo animæ ſsuæ, ac ſsubditorum diſspendio in crudelitatem ac aſsperitatem quandam conuertant, inſtárq;instarque imperiti ac crudelis chirurgi vulneribus minimis, & quibus leuibus valet mederi pharmacis, carnis aduſstione, aut reſsecatione medeantur. Sunt enim plerique iudices, qui ſsuæ prauæ temperaturæ impetus, & quaſsi inſsitam rabiem, iuſstitiæ zelum reputãtesreputantes, ſsemota omni humanitate quæ (nec ipſsis defuit pecudibus) in captos quoſq;quosque deſsæuiunt, illíſq;illisque defenſsionis copia ſsubtracta, ac iuris ordine peruerſso, aſsperius infligant ſsupplicium, quàm pro ratione culpæ, legali cẽſuracensura decernat. Ac inſsuper ſsic dolent reum aliquem innoxium reperire ac declarare, velut ſsi accuſsati liberatione, ipſsi rei efficerentur. Eſst & alia iudicum ſspecies, non parum pernicioſsa Reipublicæ, qui inquirendi pigritiam, corrigendíque ſsecordiam, miſsericordiæ cuipiam adſscribere nituntur, quíque dum impiis miſserentur, ſsceleratiſssimis hominibus vrbes ac loca replent. Hi forſsan, perlecto libello hoc, ineptam illam ac crudelem clementiam deponent, conſiderantéſq;considerantesque quanti fecerint clericorum facinora patres antiqui, quantúmve ad Chriſstianam religionem propagandam cenſsuerint illi conducere vitam honeſstam clericorum, non ſsic ſsegniter illa punient, nec facilè quibuſsuis oblatis ſsi|bi precibus aut munuſsculis, diſssimulabunt. Pollentes præterea iudices doctrina, zelo, ac prudentia in officiis requiſsitis (ne aliorum exceſsſsuum neglecta correctio, ſsibi interitum parturiat, vt accidit Heli ſsummo ſsacerdoti) hoc opuſsculo prouocati, ad reformandos clericorum mores, accingentur. Quo fiet, vt illis reformatis, laicorum etiam vitam (qui exemplo quopiãquopiam pernicioſso à clericis habito, plura ſsibi alia quantumuis grauia licere contendunt) purgari, ac perfici meritò ſperãdumſperandum erit: aut ſsi hoc ſsaltem bonum defuerit: non enim videri continget aliquando, in magnam Chriſstianorum perniciem, clericos ſsceleratiores eſsſse laicis: cùm & diuus ille Hieronymus dixerit, Quòd vehementer deſstruit Eccleſsiam Dei, laicos meliores eſsſse quàm clericos.

---

NOn me præterit, candidiſsſsime Lector, tibi ad calcem nostri operis peruenienti contigiſsſse id quod alicuius oppidi pulchros & excelſsos muros proſspicienti, euenire ſsolet, vbi demum perlustrato eo, humiles domos, & angustos calles intuetur. Nam cùm in nostri huius opuſsculi vestibulo tam amplam denunciationem criminum, ac pœnarum varietate refertam legeris, longam tibi examinationem ſsingulorum promittentem, videríſsque in ſsingulis capitibus plura quæ dici poterant & debebant, prætermiſsſsa: alia diſscuſsſsa ſsecus quàm decebat, aut res ipſsa patiebatur, meritò te ſspe | concepta frustratum dicere poteris, Autorémque incuſsabis, quòd non paria adificio fundamenta iecerit, aut iactis condigna ædificia construxerit. Sed noli quæſso contemnere oblatum munuſsculum, & autoris animum, ſsi non lectorum votis ac peritiæ materiæque fœcunditati ſsatisfecerit. Optaui, mihi crede, hoc præstare, ſsi non obstitiſsſset ſsacerdotij munus, Conſsilij regij onus, ac inquietudo curiæ, vbi nec animi quies datur, nec librorum copiam (ad hoc maximè neceſsſsariam) licet aſsportare: præcipuè quòd poſst trigintaduos annos & amplius in ſsolo Pontificio ac Cæſsareo iure conſsumptos, non illæ adſsunt corporis vires, quas negocia exigunt, & veritatis ſstudioſsus inuestigator exoptat. Statueram equidem huius intellectualis filij emancipationem differre, ne cum eiuſsdem periculo, ac patris dedecore, ſsui iuris effectus, tantum orbem peragraret. Sed institerunt amicorum preces, qui propriæ & communis vtilitatis affectu ætatis veniam postularunt, | quam tandem à me obtinuerunt, tum vt illis rem quam opinabantur æquam, non negarem (Cui enim aliquoties non contingit proprijs commodis & honori amicorum petita præferre?) tum etiam (vt verum fatear) quòd cùm mors omnibus quotidie minetur, méque poſsſset (vt alios plures amicos & ſsocios, etiam ætate minores & valetudine proſsperiore) intercipere, timui ne illa ſsuperueniente, & eo quod ſscriptum eſst, & quod ipſse in hoc opere deſsideras, frustrareris. Suſscipe ergo, & lege benignè libellum, hunc Lector amice, maliſsque eum adhuc infantulum in obſsequio recipere, quàm parentis morte ſsuccedente, eum tanquam abortiuum (cum alijs pluribus ingenij fœtibus, quibus ſsecula nostra carent ob autorum immaturam mortem) ſsepulturæ tradere. Sat enim tibi ſsit, quod ſsi vacat, & iuris peritia ſsuppetit, poteris illum tot additionibus ornare, vt lectorum omnium deſsideria expleas, non mini|mam inde laudem comparaturus. Intelligèſsque, cùm tu id fueris aggreſsſsus, quàm non ſsit leue ex varijs libris ac autoribus veras excerpere concluſsiones, omniúmque oculis perpertuò iudicandas exponere, nulla aliæ ob id mercede recepta, niſsi vt aliqua pars temporis (de quo ratio reddenda eſst) proficiendæ reipublicæ inſsumeretur. Vale.

---