L ibvit enim ſsub denunciationis verbo hanc delictorum congeriem ſscribere, quia Epiſscoporum promotores ſseu fiſscales magis denunciatoribus, quàm accu ſsatoribus aſssimilari par eſst. Et licet variæ ſsint in iure denunciationis ſspecies, vt declarat Henri. in capi. Nouit. de iudic. fin. col. Et latius ibi proſsequitur Abba. & diffuſsius Præp. in capit. de accuſsatione. ij. quæ ſst. viij. im colum. lvj. & pluribus aliis. Illa tamen quæ materiam noſstram complectitur eſst denunciatio, quæ dicitur publica, quam ſsic diffiniuit ſseu de ſscriſsit Præpo. vbi ſsuprà, in colum. lxiiij. Eſst enim denunciatio, criminis alicuius apud competentem iudicem, per officialem ad hoc deputatum facta delatio, ad pœnam eidem inferendam. Competit nam| que hæc ex mero iudicis officio procedentis in ea ad denunciationem ſseu promotionem ſsuorum officialium: ſsecundum prædictos doctores vbi ſsuprà, & fundatur ex l. ea quidem. C. de accuſsation. & c. Epiſscopus in ſsynodo. xxxv. quæ ſst. ſsexta. & l. diuus. ff. de cuſstodia & exhibitione reorum. cap. prætereà. de teſstibus cogendis. Et nota quòd ab iſsta denunciatione repelluntur officiales, ſsi ſsunt criminoſsi, vel infames, notat Henricus d. colum. fi. allegat textum. & quod ibi notat Bernard. in dicto cap. Præterea. Et licet in hac materia denunciationis publicæ Doctores, communiter ſscripſserint in d. cap. nouit, & in dicta l. Ea quidem. quòd notoria tantum crimina denunciari poſs ſsunt. Communis tamen ſstylus curiarum eccleſsiaſsticarum admiſsit, vt indiſstinctè illarum fiſscales, ſseu promotores accuſsationes suas, vel propriùs denunciationes inſstituant, in quo videtur recepta opinio Saliceti in dicta l. Ea quidem, dum dicebat, quòd etiam non notoria denunciari debent, dummodo probari poſssint, quod æ quum videtur: nam ſsi de ſsolis notoriis criminibus clerici per fiſscales accuſsandi essent, plura alia, quæ ſs æpius occulta, & ſsi probabilia ſsunt, impunita manerent. Vnum autem conſsulendum ſse offert iudicibus eccleſsiaſsticis, vt non permittant de aliquo occulto crimine accuſsari clericum apud eos per fi ſscales, niſsi delatorem ſsibi prius obtulerint, aut videant, quòd dicti officiales ſsufficienti probatione, aut legitimis indiciis muniti cauſsam ipſsam aggrediuntur. Si enim Reges noſstri ſsuis fiscalibus iniungunt vt habeant delatorem, cur & iis qui ad accu| ſsandos clericos creati ſsunt officiales per epiſscopos hoc non præcipietur? Et quia de delatore mentionem fecimus, & hæc materia Canoniſstis non eſst familiaris, ideò circa eam notari debent ſsequentes cõ cluſiones conclusiones . Quòd quãdo quando iudex delatorem admiſserit, ille ſse obligare debet de probando quod denunciat, ita quòd fiſscus obtineat: vt probatur in auctentica, de exhibendis reis. §. j. per quem ita determinat Lucas de penna, in rubr. de delatoribus. lib. x. colum. ij. verſsic. Ad deferendum. Poſstquam verò obligauit ſse probare quod detulit, ſsi ſsemiplenè probauit, nom ſsufficit quò minus condementur ad pœ nam, ad quam ſse aſstrinxit ſsi non probaret, vt concludit dictus doctor in l. ij. eiuſsdem tituli, in iij. column. verſsic. Sed pone. Si autem delator probauit crimen, & reus defenſsiones iuſstas, tunc ſsi tales erant adeo notæ, quòd delator habuit iuſstam cau ſsam credendi quòd iniquè procedebat ad delationem, tunc non excuſsabitur à pœna. Secus autem quando detulit crimen quod erat publicè notum, & defenſsiones totaliter occultæ, & fama in contrarium habebatur, quia tunc delator excuſsabitur à pœna, ſsi ſsuam, vel ſsuorum iniuriam proſsecutus eſst. Si autem deduxit crimen in delationem, cuius vindicta ſsua non intererat, tunc puniendus eſst, quia ſse ad id aſstrinxit, quod ſsua non intererat. Ita concludit idem lucas in d. col. iij. & ſsequen. Ego tamen crederem in hoc ſsecundo membro mitius punien dũ dum delatorem cui delictũ delictum fuit notum, & defenſsiones occultæ, quàm in caſsu præcedẽti præcedenti , quia licet eius nõ non interfuerit ratione ſsuæ vel ſuorũ ſuorum iniuriæ, potuit mo| ueri zelo iuſsticiæ & publicæ vtilitatis, quæ ver ſsatur in expurganda prouincia malis hominibus. Quando verò reus abſsolutus fuit, quia teſstes fuerunt reprobati, propter delictum delatoris producentis, vt quia corrupti precio, vel aliâs falſsum dixerunt, tunc bene credit Lucas, vbi ſsuprà, in iiij. collum. puniendum eſs ſse delatorem. Et idem dicit, ſsi probatum fuit teſstes eſs ſse inhabiles, aut crimino ſsos, & hoc eſs ſse publicè notum delatori. Secus tamen ſsil ſsunt repulſsi ex alia cauſsa, ſsine culpa delatoris, vel quà ipſse potuit ignorare: quia tunc nõ non tenetur delator ad pœnã pœnam , ſecundũ ſecundum eum. Quod tamen credit verum, vbi delator ſsuam, vel ſsuorum iniuriam pro ſsequitur, aliâs videtur ſsibi dicendum quòd teneatur, quia non ſsatisfecit ei ad quod ſse ſspontè obligauit. Sed ego etiam in hoc caſsu crederem, arbitrio boni iudicis relinquendum, vt conſsideret, an delator habuerit iuſstam cauſsam ignorandi defectus te ſstium, & an publicum fuerit delictum, & numerus teſstium ſsufficiens, aliter enim nullus audebit crimina iudicibus referre, quantumcunque illa probare poſssit timore alicuius occultæ defenſsionis competentis reo accuſsando. Placet prætereà dicti doctoris ſsententia in d. l. ij. col. v. verſsic. Item quid ſsit, dum tradit, quòd ſsi quis denunciat plura crimina capitalia, quæ ſse obligat probaturum ſsub aliqua pœ na, & ex illis vnicum probat ſsufficiens ad condemnationem capitis, quòd non euitabit pœnam, quia non compleuit quod promiſsit, & ſsibi imputet, qui ſse onerauit ad ſsuperflua comprobanda, quod poſs ſset practicari in materia noſstra, quando quis detuliſs ſset plura crimina depoſsitione, vel aliqua pœna | canonica digna, & vnum ſolũ ſolum probaret, immò plus aſs ſserit dictus doctor, quòd qui ſse aſstrinxit probaturum crimen ſsub certa qualitate in denunciatione deducta, quòd non excuſsatur à pœna, ſsi non probauit crimen cum eiuſsdem circũ ſtantiis circunstantiis , & qualitatibus, prout detulit, quamuis crimen probauerit fuiſs ſse commiſs ſsum, vnde in hac materia delatorum iudicibus eccleſsiaſsticis conſsulo, vt cùm eos acceperint, denunciationem ab illis factam in ſscriptis redigant, eò ſsque aſstringant ad probàdum probandum omnia crimina ibi deſscripta, cum ſsuis qualitatibus ſsub pœna in obligatione declaranda, monendo eos vt crimina, quæ probare non poſs ſsunt, in delatione non inſserant, nulla in eis poſst monitionem & obligationem pœ nitentia recepta: quia aliâs clerici accuſsati de variis criminibus, infamati manent apud populum, qui cùm accuſsationis noticiam habet, non ſsemper defectù defectum probationis aliquorũ aliquorum capitulorũ capitulorum intelligit. Nec decipiat quoſdã quoſdam iudices pietas quædã quædam nociua, quæ eos retrahit à cõdẽnatione condemnatione expẽ ſarũ expensarum & pœnæ, quia vident delatores aliqua ex his quæ detulerint probaſs ſse, magis in hoc amantes ſsuſsurrones & maleuolos fouere, quàm clericorum honori & famæ con ſsulere. Nec præterea ob id quòd delatores habeant obligatos ad probandum crimina quæ deferunt, faciles debent eſs ſse iudices in captura clericorum, maximè in grauibus delictis, niſsi prius ſsufficientem habeant informationem, quia ſsi poſstea deficit illa, non ſsatisfactum eſst captorum clericorum honori, relaxatione à carceribus, & condemnatione expen ſsarum & pœnæ facta contra delatores: cùm infamia carcerationis ob famoſsum crimẽ crimen vix aliqua relaxa| tione quantumuis honorabili, poſssit bene dilui, ſseu purgari. Et nota prætereà in propoſsito quòd ſentẽ tia sententia abſsolutoria lata ſsuper denunciatis, prodeſst ſsicut lata ſsuper accuſstis. ita notat Præpo. in cap. de accuſsatione. ij. quæ. viij. in col. lxviij. verſs. quæro an abſsolultoria. allegat Sali. in l. Ea quidẽ quidem . verſs. decimoquintò quæro. de accuſsationib. An autem iudex eccleſsiaſsticus debeat ſstatuere terminũ terminum accuſsare volentibus? Abb. in cap. inter. de purga. cano. col. ij. di ſstinguit, videlicet quòd ſsi Epiſscopus vel ſsuperior habet probationes promptas contra infamatum, tunc non eſst neceſs ſse, neque vtile ſstatuere terminum accuſsare volentibus, quia poſs ſset ſsupponi amicus, & fieri colludium, & alia ratione de qua per eũ eum . Si tamen non habet illas promptas, poteſst, ſsi vult, ſsed non eſst neceſs ſse, ſsufficit enim quòd accuſsator ſse nó offerat. Ego ſsemper tamẽ tamen intellexi dictã dictam conclu ſsionem Abba. in delictis in quibus non cõ ſtat constat quòd aliqua perſsona ſsit offenſsa ex eis. Aliter enim bene crederem iudicem eccleſsiaſsticum debere illam requirere, an velit accuſsare antequàm ex officio, vel ad petitionem fiſscalis procedat. Nam ſsi inquiſsitionem ex officio formauerit, vel ad fiſscalis petitionem proceſs ſserit, non requiſsita parte offenſsa, & po ſsteà ſsuperueniat accuſsator, tunc ſseruanda esset di ſstinctio Sali. in l. Ea quidem. ver. Quia propter. C. de accuſs. quam refert, & ſsequitur Angel. in tractat. maleficiorum. in parte, hæc eſst quædam inquiſsitio. fol. xvj. in parua impreſssione. Cuius etiam opinionẽ opinionem dicit cõmuniter communiter teneri Fel. in. cap. Qualiter, & quãdo quando . el ij. in §. licet, in fin. de accuſs. quam diſstinctionem hîc tranſscribere nolo. V num tamen non obmittam in propoſsito, quòd ſsi offenſsus dixit ſse nolle accuſsa| re, & ideò iudex formauit inquiſsitionem, vel fiſscalem audiuit, & poſsteà offenſsus producat accuſsationem, tunc accuſsatio illa non debet audiri nec recipi, quia iudex præuenit eum antequã antequam reuocaret voluntatem ſsuam, vt notat Bal. in l. Accuſationẽ Accusationem . C. qui accuſs. non poſs. quem refert Aug. in addi. ad Ang. in d. fol. xvj. Et quia poſs ſset aliquis dubitare, vtrũ vtrum promotor aut fiſscalis de quo in huius noſstri operis denũciatione denunciatione meminimus, poſssit clericũ clericum accuſsare de quocũq; quocunque crimine, nulla facta diſstinctione priuatum ſsit an publicũ publicum , videtur in hoc dicẽdũ dicendum , quòd ſsic: quia de iure canonico omne crimen eſst publicũ publicum vt notat glo. in cap. infames. vj. quæ. j. & ſsequitur Bal. in rub. C. qui accu. nõ non poſs. in. pen. col. & Rom. in ſsingulari Dclxxxj. Tu audiuiſsti, & talis eſst publici criminis natura, quòd cuiuis ex populo cõpetat competat ius accuſsandi, vt probatur in princip. inſst. de publicis iudiciis, quantò magis cõpetere competere deberet officiali publico ad accuſandũ accusandum , vel denũciandũ denunciandum crimina deputato? {& quia in materia huius capituli placet mihi conſstitutio prouincie Cæ ſsarauguſstanæ, quæ habetur in tit. de accuſsationi. prima in ordine, libuit eam tranſscribere, cuius tenor talis eſst: Procurator fiſsci noſster, ſseu ſuffraganeorũ suffrageneorum noſtrorũ noſtrorum nequaquã nequaquam ad agendum, ſseu denunciandum, prætextu officij ſsui contra aliquẽ aliquem admittatur: donec propoſsita, ſseu denũcuata denunciata credere eſs ſse vera. & ſse poſs ſse probare firmauerit iuramento. Quòd ſsi aliquo inſtigãte instigante per ſse, vel cũ cum eo proceſs ſserit ad prædicta inſstigator ad expẽ ſas expensas ſse obliget, vel det inde quã quam poterit cautionẽ cautionem : reus autem & citatus re ſpõdere respondere minimè cõpellatur compellatur , donec iuratũ iuratum , & cautum fuerit, vt prefertur. Contrà factũ factum ſsit irritũ irritum ipſso iure. | Conſulóq; Consuloque omnibus Epiſscopis vt in omnibus ſsuis curiis hoc idem ſseruari præcipiant, iuſsta eſst enim prædicta deciſsio & quæ honori proſspicit ſsubditorum, & fiſscales omnes vigilantiores reddit, eorúmq; eorúmque leuitatem in accuſsando compeſscit.}