P raemissis prius quæ debeãt debeant torturam præcedere, & quæ ſsint eius ſspecies: & præmiſssis aliis quæ in eius materia à doctoribus variis locis ſcribũtur ſcribuntur , quia illa examinare ad præ ſsens nec vacat, nec expedit, tranſscribere verò præter id quod pudet & piget, inutile iudico: ſsolùm enim in hoc opuſsculo quæ in clericis ſspecialia ſsunt, & earũ earum perſsonas concernunt referre decreui. In primis notãdũ notandum eſst quòd clerici etiã etiam presbyteri ſsi ſsunt ſsuſspecti poſs ſsunt ex cauſsa torqueri. ita firmat Panor. eſs ſse communẽ communem opinionem doctorũ doctorum , in regula Cum in contẽplatione contemplatione . de regu. iur. ex cuius verbis videtur colligi quòd ad hoc quòd clerici torqueri poſssint, duo debẽt debent concurrere, Primum quòd ſsint ſsuſspecti, & ſsic quòd ſsint indicia bene probata, ex quibus reddantur ſsuſspecti. Alterum, quòd ſsubſsit cauſsa: quod ego intelligerem, quòd ſsit delictũ delictum tale propter quod meritò deueniatur ad torturam: & quòd clericus torqueri poſssit propter delictum etiam ſsi agatur ciuiliter contra eum, notant Abb. & Philip. Francus in cap. Dilectis. de appellat. per text. in cap. j. de depoſsi. In hoc autem ſsummè notandum eſst quod voluit Abb. antiquus in d. c. j. videlicet quòd clericus non debet torqueri, niſsi ſsint indicia, & ſsit infamatus: cuius ſsententiam dicit eſs ſse communem Cardi. ibi, vt refert Barba. col. iiij. quã quam etiam deciſsionem doctores plures ſsequuntur & celebrant, quos ego in meis regulis & fallentiis collegi, in regula incipien. Confeſs ſsus de crimine, in ij | fallen. in iij. ſsublimitatione. {& vltra illos idem ſsequitur Paris in tracta. de ſsindicato in impreſssione parua fol. cclxxxvij. in cap. incip. Mandauit rex.} Quamuis à prædicta communi ſsententia voluit nouiſssimè recedere Alciatus paucis & leuibus fundamentis, in c. j. de offic. ordi. ſsuper gloſs. j. nume. xliij. verſsi. Aduerte tamen. Quod in tantum habet locũ locum , quòd Bonus de Curti. in tract. nobilitatis, fol. xv. col. iiij. in fin. prout ſsuprà retuli, dicebat quòd etiã etiam ſsi contra clericum ſsint mille indicia, niſsi ſsit infamatus non poteſst torqueri. Quod etiam ſscripſsit Thomaſsius Grammaticus in voto xj. incipien. Tremẽdi Tremendi Dei, in num. xv. pro quo allegat Paul. de Eleazar. & Abb. antiquum in d. c. j. & Ioan. Andr. & Panor. in d. regula. Cum in contemplatione. & Ana. in c. j. de cleri. percuſs ſso. Qua deciſsione Abb. antiqui motus Feli. in c. De hoc. de ſsimon. in col. j. tenet quòd licet aliâs confeſssio extraiudicialis ſsit ſsufficiens ad hoc vt poſssit quis poni ad torturam, vt per gloſs. vulgatã vulgatam in l. Capite quinto. ff. ad. l. Iuliam. de adult. tamen fallit hoc in clerico, quod eſst notabile in propoſsito: & poſs ſsent decipi in hoc plures eccleſsiaſstici iudices, qui moti ex illa concluſsione cõmuni communi torquerent clericum, qui extra iudicium confeſs ſsus eſst crimẽ crimen . Quã Quam concluſsionem ego latius poſsui in dicta mea regula, & d. iij. ſsublimatione: & ſsequitur etiã etiam eam Decius in c. At ſsi clerici. de iudi. col. xj. in prin. verſs. Quartò limitatur. Ex quibus enim (ſsaluo meliori iudicio) crederem non bene conſsuluiſs ſse zabarellam in conſsil. xlv. Caſsus talis eſst in fin. dũ dum dicit quód ſsi clericus legitimè tortus confiteatur delictum pro quo torquebatur, non reputat abſsonum quòd interro| getur de aliis criminibus de quibus nulla contra eũ eum erant indicia, & ſsic iudicem eccleſiaſticũ eccleſiaſticum ob id non eſs ſse reum alicuius pœnæ: nam ſsi clericus non poteſst torqueri niſsi extãtibus extantibus indiciis & infamia, quomodo poterit interrogari de delictis de quibus non eſst infamatus, nec indicia ſsunt, licet iam fuerit confeſs ſsus aliud delictum? præcipuè quia fundamentũ fundamentum ſuũ suum eſst ſsatis fragile, videlicet quia prę ſsumitur crimino ſsus etiam in aliis, ex quo vnum eſst confeſs ſsus, per regulam, Defleat. de reg. iuris. Vnde iudicem talia facientem & Deum in cœlis, & ſsuperiorem ſuũ ſuum in terris offendere credo, & ſsic ab eo puniri poſs ſse propter id: quia ſsi Zabarella intellig it quòd poteſst interrogari de delictis alterius generis, quàm illud pro quo fuit tortus: hoc videtur planè eſs ſse impium, vt cogatur quis prodere ſseipſsum in delictis occultis. Si verò intelligit quòd poſssit impunè interrogari de delictis eiuſsdem generis, hoc non poteſst fieri, vt notat Alber. de Gandi. in tracta. maleficiorum, in rubr. de quæ ſstio. & tormentis, in col. iiij. verſsic. Sed quid de quæ ſstione. vbi tenet quòd de iuris ſsubtilitate tortus & confeſs ſsus aliquod furtum de quo erant indicia, nõ non poteſst de aliis furtis interrogari, licet de generali conſsuetudine Italiæ ſseruetur contrarium: quem refert & ſsequitur Franc. de Bruno in tract. de indiciis & tortura, in fol. x. col. iiij. limitãdo limitando quando eſs ſset diffamatio generalis contra aliquem quòd eſs ſset magnus latro, quia tunc dicit laudabilem eſs ſse talem conſuetudinẽ consuetudinem quòd de aliis furtis interrogetur, aliâs nõ non . Si ergo nec latro laicus poteſst interrogari de aliis furtis, quantò magis clericus? Tradunt præterea doctores aliqui ſsummiſstæ aliud ſspeciale in | tortura clericorum, videlicet quòd clericus torturæ exponendus debet prius degradari: hoc ſscripſserunt autores Roſsellæ, & Silueſstrinæ in verbo degradatio, qui referunt Alexand. in additionibus ad Bart. in l. omnes. C. de decurionibus. lib. x. & Roſsella refert Roma. in conſsil. incip. Manifeſstum eſst, & allega text. in l. Et ſsi excepta. C. de malefic. & mathe. ibi præ ſsidio dignitatis exutus. Sed ſsalua eorũ eorum autoritate hoc nõ non credo verũ verum : nã nam præter id quod Alexã Alexan . quem ipſsi referũt referunt hoc nõ non ſscripſsit, & ꝙ quod Roma. conſsi. non inuenitur, quis ſsibi perſsuadere poterit clericũ clericum nondum conuinctũ conuinctum , ſsed ſsolùm indiciis & infamia notatum eſs ſse degradãdum degradandum , antequàm conſstet de veritate delicti? Item text. in d. l. Et ſsi excepta. nõ non obſstat, & verba illius ſsuprà relata intelliguntur, id eſst, non obſstante priuilegio dignitatis. & ita intelligit Azo in ſsumma illius tit. & Bald. & Salic. in ead. l. & Bonifacius in tract. maleficiorum, tit. de malefic. & mathe. licet Ange. ibi quem ſsequitur Ana. in c. j. de ſsortilegiis, col. iij. dicat per illum text. quòd ſsi conſstitutus in dignitate eſst torquẽdus torquendus , debet exui omnibus inſsignibus illius dignitatis, & ſsic degradabitur, ſsicut fit in ſsacerdote, quãdo quando duci debet ad ſuppliciũ supplicium . Nec ſsuffragari poterit dictæ opinioni text. in l. proditores. ff. de re militari, cuius verba ſsunt, Proditores vel trãsfugæ transfugæ plerunq; plerunque capite puniũtur puniuntur , & ex authorati torquentur, nã nam pro hoſste, nõ non pro milite habentur: arguendo de milite ad clericum: quod argumentũ argumentum bene procedit, vt per Nicolaum Euerardũ Euerardum in ſsuis topicis iuris, in fol. xxxiij. quia illa lex nec in milite hoc diſsponit: nam verbũ verbum torquẽtur torquentur ibi poſsitum nõ non debet intelligi de tortura quæ fit ad inueſsti| gandum veritatẽ veritatem , ſsed quæ datur in pœnã pœnam . Et quàmuis hoc in milite eſs ſset expreſssè diſpoſitũ diſpoſitum , nõ non deberet applicari ad perſsonas clericorum: quia in hoc nõ non eſs ſset recipiendũ recipiendum argumentũ argumentum de milite terreſstri ad cæ leſstem, cùm talis ſsimilitudo eſs ſset odioſsa clericis, & in caſsu notoriè iniuſsto & contra iuris principia. Et contrariũ contrarium ſsenſserunt Ange. & Ana. in locis ſsuprà relatis dum æquiparant militẽ militem & clericũ clericum nõ non in tortura, ſsed quòd miles debet degradari ad torturã torturam , ſsicut clericus degradatur ad ſsupplicium. In hoc inſsuper propoſsito referendum duxi, quod tradunt Ioan. de Ana. in conſsi. j. in fina. verbis. & ibi ſsequitur Ludo. Bolog. in addi. ad eundem, quòd ſsi non fuit petitum in prima inſtãtia instantia quòd clericus torqueretur, poteſst peti poſstea in cauſsa appellationis tãquam tanquam omiſs ſsum, & reſpõdet reſpondet ad dictũ dictum Ang. in l. Minime. C. de appella. quòd illud eſst verum, quãdo quando non peteretur fieri: ſsed ſsalua tantorũ tantorum patrum autoritate, iudicio meo decepti ſsunt in intellectu doctrinę Ange. quia ille ſsolùm dicit quòd appellatione pendente nõ non debet appellãs appellans ſsuſstinere pœnam corporis, vel cruciatũ cruciatum , quòd apertè intelligendum eſst reſspectu iudicis à quo: quia ille ſsiue petatur coram eo, ſsiue non, non poteſst torquere reum appellantem, quia innouaret, non tamẽ tamen tollit quin iudex appellationis poſst deuolutã deuolutam ad ipſsum cauſsam poſssit hoc facere: vnde cùm doctrina Ange. non aduerſsaretur illis, ſsuperuacaneum fuit velle illi ſsatisfacere. Sed nec mirandum eſst: ſsunt enim lapſsus ſcribentiũ scribentium , quos expedit benignè à lectoribus ſsufferri: non enim ſsemper vacat ſsingula quæq; quæque ſscribenda rimari. Item aduertere etiam debent iudices eccle ſsiaſstici, quòd tortura clericorum non debet eſs ſse ita | ſs æua, ſsicut laicorum. ita dicit communiter teneri Abb. in d. regula Cum in contemplatione. vnde ſsecundùm eum clerici non debẽt debent ſsupponi aculeis, ſseu fidiculis, ſsed virgis, ſseu corrigiatis, pro quo allegat bonum text. in c. j. in fin. xxiij. q. v. Nec mirandum enim ꝙ quod in ipſso proceſs ſsu & tortura clericis ſsuſspectis de delicto aliquis fauor impendatur qui laicis non conceditur, cùm etiam poſstquàm ſsunt conuicti de crimine tam diſspari pœna plectantur, & ſsic mortis pœnam euadãt euadant : præ ſsertim cùm in iure videamus milites ſseculi à tortura immunes effectos: quod etiam de doctoribus & nobilibus in legibus regni noſstri diſsponitur. Quid mirum igitur ſsi cùm militiæ cingulum, doctoratus gradus, parentum nobilitas, tot homines à tortura penitus liberet, clericalis ordo promereatur, vt clericorũ clericorum torturam indicia ac infamia præcedãt præcedant ? Nota tamen ꝙ quod clericus nõ non poteſst torqueri per laicũ laicum etiã etiam iuſs ſsu prælati ſsui. ita tenẽt tenent Anto. & Anch. in c. vt famæ. de ſsent. excõ excom . vt refert Abb. ibi, in fin. & ſsequitur Dec. in c. Dilectis. de appel. in prin. licet cõtrariũ contrarium & malè ſecũdùm secundum Abb. vbi ſsuprà habeat cõmunis communis obſeruãtia obseruantiam . Hoc etiã etiam concludit idẽ idem Abb. in c. Vniuerſsitatis. in iij. nota. eo. tit. vbi dicit hoc de iure fieri non poſs ſse, & quod hoc ideo ſsic fit, quia hodie clerici torquẽtur torquentur : vt laici: & talis modus torquẽdi torquendi nõ non poſs ſset fieri per clericos, ꝗa quia ferè nemo in huiuſsmodi obtẽperaret obtemperaret , nec ſsunt edocti in arte iſsta torquẽdi torquendi ſsicut & laici. Et vide Barba. in c. decernimus. de iud. col. antep. vbi refert Bal. tenẽtẽ tenentem ibi ꝙ quod epi ſcopꝰ episcopus põt potest cõmittere committere laico vt clericũ clericum torq́re torquere poſssit: ipſse tñ tamen Barba. miratur Bal. iſsta ſsic intellexiſs ſse, & allegat Ant. vbi ſsuprà tenẽtẽ tenentem cõtrariũ contrarium . Vide tñ tamen Fel. in d. | c. Vniuerſsitati. de ſsen. ex. vbi dicit ꝙ quod iſsta eſst cõcluſio conclusio vera & veriſssima, ꝙ quod laici torquentes clericũ clericum præcepto epiſscopi vel vicarij nõ non excuſsantur, imò faciẽtes facientes clericos ꝑ per laicos torqueri ſsunt excõmunicati excommunicati . & dicit ita tenere Arch. & Io. de santu. in c. Presbyteri. l. j. v. quæ ſst. vj. & addit vlterius quòd ſsi clerici neſciũt nesciunt torquere, quòd tunc poterit vocari officialis laicus qui ligabit clericũ clericum torquendũ torquendum , & poſstea clerici poſs ſsunt torquere. Quod nõ non videtur ſsatisfacere: quia peritia torturæ ita & magis cõ ſiſtit consistit in actibus ipſsis torquẽdi torquendi , quàm ligãdi ligandi . An autẽ autem clericus poſssit ad torturã torturam poni ex cõfeſsione confeſsione delicti facta per eũ eum corã coram iudice laico, Barba. in c. At ſsi clerici. de Iudi. col. xiiij. verſsi. Capio nunc, motus ſseptem fundamentis concludit quicquid alij dixerint, quòd nullo modo poteſst torqueri: licet Card. in c. Per inquiſitionẽ inquisitionem , de electione, tenuerit quòd sic. Bene tamen fatetur Barba. quòd ſsi clericus confiteatur crimen corã coram iudice eccleſsiaſstico, aliâs non ſsuo, quòd tũc tunc compellitur vel excuſsare illã illam cõfeſsionẽ confessionem , vel perſseuerare in ea per tormẽta tormenta : & quòd iſsto modo poteſst ſsaluari opinio contraria. & vide eũdẽ eundem Barba. prius in d. c. At ſsi clerici. in col. iiij. dicẽtem dicentem quòd per illum tex. cõfunditur confunditur doctrina Bald. in l. vnica. de confeſssis. in pen. col. dum ſscripſsit quòd ex confeſssione facta per clericum coram laico non eſst torquendus clericus per epiſscopum, dummodo illam cõfeſsionem confeſsionem reuocet vt erroneã erroneam , nam cùm tex. ibi dicat quòd talis confeſssio non tenet, non eſst reuocanda: quia quod nullum eſst, reuocari non debet. Atque aſs ſserit in hoc ſsomniaſs ſse tantum doctorẽ doctorem . An autem clericus vacillãs vacillans in teſstimonio poſssit torqueri? Bal. in ſsua margarita, in verbo clericus, tenet | quòd ſsic, & refert Inno. in c. Conqueſstus. de re iudi. hoc tenentem. Sed clarè patet quòd allegat corruptè Inno. quia non eſst talis tex. in illo tit. Ideo ob ſsolam Bal. authrotatẽ authoritatem hoc nõ non crederem practicãdũ practicandum , cùm, vt ſsuprà ſscripſsimus, clerici nõ non ſsunt torquẽdi torquendi ad eruẽ dam eruendam veritatẽ veritatem delicti etiã etiam extantibus indiciis, niſsi ad ſsit infamia, quãtò quantò magis non poterit torqueri propter ſsolam vacillationem inferendo teſtimoniũ teſtimonium , cùm ſsufficiat quòd ſsi de falſsitate teſstimonij fuerit conuictus, poterit ob id puniri. Si verò ſsolùm vacillauerit, tũc tunc poterit de vacillatione puniri iudicis arbitrio: ad cuius etiã etiam officiũ officium ſspectabit quãta quanta ſsit illi fides adhibẽda adhibenda diſscernere. Neque ſsuffragatur opinioni Bald. lex Presbyteri. la j. C. de epiſsco. & cler. dum probat quòd presbyteri licet vacillẽt vacillent in teſstimonio nõ non ſsunt torquendi. Alij verò cleri inferiores ſsic, ſsecundùm gloſs. & ſsummarium. Salice. ibi. Nam illa l. non potuit hoc diſsponere circa perſsonas clericorũ clericorum , quod fatetur glo. in c. Quia iuxta. §. Presbyteri. lo ij. v. q. vj. vbi ad literam eſst inſserta illa l. per Gratianũ Gratianum : & ideò dicit quòd illa l. inſstruit iudicem eccleſiaſticũ eccleſiaſticum quid facere debeat. Sed ego credo etiam ſsalua gloſs. authoritate quòd hodie iudex eccleſsiaſsticus firma manente communi opinione de qua ſsuprà, & cùm contrarium non reperiatur de iure canonico, non poterit ſsequendo inſtructionẽ instructionem illius legis clericos inferiores propter vacillationẽ vacillationem torquere. & licet d. l. presbyteri. fuerit per Gratianum admixta canonibus, nihil ſsibi per hoc authoritatis acceſssit. Nec curare debẽt debent iudices eccleſsiaſstici quod notat Alberi. in d. l. Preſs byt eri. dum putat ipſse quòd clericus etiam ſsi vacillet & dicat ſse interfuiſs ſse facto corã coram iudice ſseculari torqueri nõ non poteſst per eũ eum , ſsed per ſuũ ſuum iudicẽ iudicem eccleſiaſti| p. 267 cũ ecclesi asticum : quia fundamenta quæ allegat nõ non probãt probant neq; neque ſufficiũt sufficiunt : & ſsua opinio adhuc habet intolerabilius incõueniẽs inconueniens , dũ dum firmat quòd propter vacillationẽ vacillationem factã factam corã coram ſseculari poſssit clericus torqueri per eccleſiaſticũ ecclesiasticum iudicẽ iudicem . In torquendis præterea reis, ſsi in ciuilibus magiſstratibus crudelitas abeſs ſse debet, quantò magis ab eccleſsiaſsticis iudicibus fugienda eſst? præcipuè quia ſs æpius tortura cogit innocentes ipſsos dolore cruciatos fateri delicta quæ nõ non perpetrarũt perpetrarunt : quia vt dicit Ambroſsius in epiſstolis, Nimia ſseueritas extorquet plerũq; plerumque crudelitate mẽdaciũ mendacium , prout etiã etiam apertiſs ſsimè legitur in admirabili illo miraculo per Hieronymũ Hieronymum deſscripto ad Innocentium de muliere ſs æpius icta. { Aduertãt Aduertant etiã etiam eccleſsiaſstici Iudices, quòd ſsic delinquẽtes delinquentes torquere præcipiãt præcipiant , vt veritatẽ veritatem inueſstigare ſatagãt ſatagant , ſsine vitæ diſscrimine, aut mẽbrorũ membrorum periculo, taliter vt ipſse torquẽdus torquendus ſsaluus ſsit innocentiæ vel ſsupplicio, vt ſsunt verba tex. in l. queſstionis modum. ff. de queſst. Si verò cõtigerit contigerit , quòd tortus maneat debilitatꝰ debilitatus in membro aliquo, adeò vt quaſsi inutile reddatur, nõ non per hoc exiſstimet ſse irregularitatẽ irregularitatem incuriſs ſse, vt notat Abb. poſst Gaſsp. in c. j. nu. ix. ꝗ quod cle. vel vouẽ vouen . Crederẽ Crederem tamẽ tamen in hoc dicẽdũ dicendum , ꝙ quod ſsi hoc dãnũ damnum paſs ſsus eſst tortus ꝓpter propter exceſsũ excessum torturæ cõmiſsũ commissum à Iudice, poterit propter hoc à ſsuperiore puniri, & dãnari damnari , vt clerico debilitato reſsarciat incõmodũ incommodum . Ad quod moueor ex no. ꝑ per Hip. in d. l. quę ſtiõis quę ſtionis modũ modum . col. pe. nu. 72. cũ cum ſseq. vbi tenet ꝙ quod excedẽs excedens modũ modum cõ ſuetũ consuetum , & ꝗ quod debet adhiberi, ſecũdũ secundum qualitatẽ qualitatem ꝑ ſonæ perſonæ tortę tenetur in Syndicatu, vbi etiã etiam diſstinguit inter exceſsũ exceſsum factũ factum in tortura dolo, culpa, vel caſsu, quẽ quem videre poteris poſst Salic. in l. Gracchus. C. de adul. & Ana. in c. j col. iiij. & v. de cler. percuſs. quos ipſse cũ cum aliis refert