Castillo Sotomayor: Opera omnia, sive quotidianarum controversiarum iuris

back | | continue

CAPVT IV.

De definitione vſsusfructus, & prima dubitandi ratione aduerſsus eam, vbi bonorum paraphernalium, & eorum, quæ æſstimata in dotem dantur, nonnulla dicuntur; & alia plura, quæ in praxi quotidiana ſsunt, remiſsſsiuè traduntur: dominium rerum dotalium, dum conſstat matrimonium, vxoris ne ſsit, an mariti, dilucidè, & diſstinctè magis, quàm adhuc explicatur; & nonnulla nouè adnotata per Authorem, cum ſsingulari ſsimul, & neceſsſsaria quarundam rerum explicatione in medium proponuntur: demum in quæſstione ſsuperiori, Martini ſsententia quæ à multis probata eſst, per Authorem defenditur, & iis quæ nouiſsſsimè ſscripſserunt quamplures Authores nota adiicitur, nouéque & ſsubtiliter reſspondetur per eundem.

p. 37
SVMMARIVM.

1 Vſsusfructus definitio traditur, & pleniſsſsimè explicatur, remiſsſsiué.
2 Definitio omnis periculoſsa in iure.
3 Definitio debet conuerti cum ſsuo definito, ita vt alteri rei, quàm definitæ non conueniat.
4 Contra definitionem vſsusfructus prima dubitandi ratio proponitur.
5 De marito ad vſsufructuarium, & é contra, validum argumentum fieri non poteſst.
6 Maritus in rebus dotalibus, fortius & potentius ius habet, quàm fructuarius in re fructuaria.
7 Dotalium rerum, quæ æſstimatæ in dotem dantur dominium in maritum tranſsit, ipſséque effectus dominus, ad libitum de illis diſsponere poteſst.
8 Ioannes Cephalus, in conſsil. 532. num. 9. lib. 4. nouè, & verè confutatus per Authorem.
9 Æſstimatio rerum dotalium efficit vt omne lucrum, aut damnum conſstante matrimonio in rebus æſstimatis contingens, mariti ſsit, & non vxoris.
10 Efficit etiam, vt ſsola æſstimatio, ſsiue pretium in obligatione ſsit, & inde ſsoluto matrimonio æſstimatio tantum peti, & ſsolui poteſst.
11 Maritus, quando habeat electionem in caſsu dotis reſstituendæ, reddendi res dotales, vel earum æſstimationem, etiam cum res æſstimatæ in dotem datæ ſsunt, remiſsſsiuè.
12 Æſstimatio rerum dotalium iu dubio facit emptionem, & de nonnullis coniecturis, remiſsſsiuè.
13 Et commendatum Iacobi Mandelli de Alba, conſs. 136. à num. 5. lib. 2.
14 Dotales res, quoties in pondere, numero, vel menſsura conſsiſstunt, in dominium mariti tranſseunt, vt poſsſsit de illis libere diſsponere: tenetur tamen ſsoluto matrimonio earum æſstimationem præſstare, licèt fuerint abſsque eius culpa conſsumptæ.
15 Maritus ſsoluto matrimonio, vtrùm teneatur æſstimationem ſsoluere rerum dotalium, quarum valor vſsu, & tempore conſsumitur, ſsiue minuitur.
16 Vxor conſstante matrimonio, triplicis generis bona habere poteſst, dotalia, ſsimplicia, & paraphernalia.
17 Et de bonis paraphernalibus, fructibus eorum, & praxi, quoad illa de iure huius Regni obſseruanda, plenè actum, remiſsſsiuè.
18 Dotalium rerum, vxor ne, an maritus habeat ex lege dominium, & multis numeris ſsequentibus.
19 Pro marito duæ leges expenduntur.
20 Et ad illas reſspondetur, explicatùrque hoc numero, & ſsequenti. & infrà à num. 36. quare maritus dotalium rerum ſsæpe in iure dominiis nuncupetur: & vide num. 22.
21 L. ſsi prædium, C. de iure dotium, in fauorem mariti ponderata, illius rationi ſsatisfactum: & ſsolutio Laræ, ab impugnatione Petri de Barboſsa nouè defenſsa per Authorem.
22 L. doce ancillam, C. de rei vendicatione: pro marito inducitur, & Petri de Barboſsa ſsolutio, & nouè, & ſsubtiliter impugnatur per Authorem; defendíturque, dotalium rerum dominium manere penes vxorem, conſstante matrimonio de iure ciuili, & de iure naturali, & numeris ſsequentibus.
23 Verbum, Videtur, fictionem, & improprietatẽimproprietatem denotat.
24 Petri de Barboſsa, in quæſstione ſsuperiori noua concordia, nouè, & verè confutata per Authorem.
25 Petri de Barboſsa interpretatio ad textum in l. in rebus, C. de iure dot. nouè, & concludenter improbata ab Authore.
26 Vulgatum Doctorum argumentum, quod ex l. doce ancillam, C. de rei vendicatione, deſsumitur, minime vrgere pro marito, clarè oſstenſsum per Authorem.
27 Legis dotalem, ff. ſsoluto matrimonio. cum ſsimilibus, ſsolutio traditur.
28 L. in rebus, C. de iure dotium, quæ communiter ponderatur pro marito, nouè, & ſsingulariter declaratur per Authorem, & ibidem agitur, an dominium rerum dotalium, ſsoluto matrimonio, tranſsiret ipſso iure in mulierem de iure Digeſstorum.
29 Referuntur multi Authores docentes, maritum eſsſse verum dominum dotis, conſstante matrimonio.
30 Dotis dominium, dum conſstat matrimonium, penes mulierem eſsſse, multis iuribus probari, quæ hoc numero, & ſsequentibus adducuntur.
31 L. tertia. §. ſsed vtrum, ff. de minorib. quæ vulgo allegatur in fauorem dominij mulieris conſstante matrimonio, ab impugnatione & ſsolutione Petri de Barboſsa nouè defenditur.
32 Verbum, quod ex ſsui natura, & proprietate præſsens tempus, & non futurum denotat, ad futurum referri non debet.
33 Verbum, eſst, de ſsui natura, veritatem & proprietatem ſsignificat.
34 Petri de Barboſsa interpretationem, ad textum in l. quamuis. ff. de iure dotium, repugnare menti illius legis, noue, & apertè oſstenſsum per Authorem.
35 Referuntur multi Authores aſsſserentes, vxorem eſsſse veram dominam dotis conſstante matrimonio.
36 Et eorum opinio per Authorem probatur, & eleganter declaratur, & numeris ſsequentibus.
37 L. cum in fundo. ff. de iure dot. pro reſsolutione Authoris optimè ponderata.
38 Dictio, quaſsi, impropriam ſsignificationem vocabuli, & imperfectionem dicti ſsignificat.
39 Nicaſsij reſsolutio, in quæſstione tractata ſsuprà à n. 18. adducta, & nouè confutata per Authorem.
40 Petrum Gregorium, eleganter & vere loquutum in hac materia; noua Authoris conſsideratio.
41 Ioannis Vaudi Pedemontani opinio in hac materia, nouè adducta, & probata per Authorem.
42 Iacobi de Carolis dictinctio in hac materia nouè confutata per Authorem.
43 Iacobi Cuiacij declaratio in hac materia (quæ huc vſsque per aliquem adducta non eſst) per Authorem expenditur, & eiuſsdem reſsolutioni applicatur.
44 Antonij Pichardi nouiſsſsimam reſsolutionem in hac materia, Authoris reſsolutioni conuenire, nouè conſsideratum per eundem.
45 Hieronymi de Cæuallos nouiſsſsimam diſstinctionem in hac materia, nouam non eſsſse, nec veram, iuriſsque rationi minimè conuenire, nouè, & concludenter ab Authore probatum.
46 Maritus conuentus actione perſsonali, vtrum liberetur ab onere ſsatiſsdandi, ſsi bona immobilia in dotem data poſsſsideat; & nouè infertur ad l. 66. Tauri.
47 Dotalium rerum poſsſseſsſsionem, penes maritum exiſstere, & vxorem non poſsſsidere, ex ſsententia communi, & vtrumque poſsſsidere ex ſsententia aliorum Authorum.
48 L. ſsciendum. §. ſsi fundus. ff. qui ſsatisdare cogantur, explicatur: & num. ſsequenti.
49 Queſsadæ, & Hieronymi de Cæuallos rationes ad illum textum reiiciuntur.
50 Iacobi Cuiacij interpretatio ad textum in dicto §. ſsi fundus. nouè expenditur.
51 Dotalia bona æſstimata, vel inæſstimata, vtrum computari debeãtdebeant in ſsumma mille ducatorum, (quæ in l. 11. 12. & 13. tit. 1. lib. 6. nouæ collect. regiæ, requiſsita eſst,) vt maritus onus armatæ, militiæ ſsubire teneatur, & in ſsimilibus caſsibus: & num. ſsequenti.
52 Legis Lucius, §. idem reſspondi. ff. ad municipalem. vera ratio redditur.
53 Hieronymus de Cæuallos, in explicatione ad textum in dict. §. idem reſspondi. nouè notatus per Authorem.
54 Mulieri competit rei vendicatio vtilis contra quemlibet poſsſseſsſsorem, non obſstante dotis æſstimatione, quãdoquando maritus non eſst ſsoluendo: & gloſs. verbo, æſstimatæ, in l. in rebus, C. de iure dotium, latiùs explicata, remiſsſsiuè.
p. 38
55 Maritus delicto ſsuo non poteſst vxori præiudicare in dote, & bonis mariti confiſscatis; vxor dotem ſsuam ſsaluam habere debet: & de ratione, & pleniori declaratione, remiſsſsiuè.

DE vſsufructu formali, cauſsali, & legali hactenus actum eſst capitibus tribus præcedentibus: nunc vero de vſsufructu formali (qui propriè eſst vſsusfructus, de quo tractamus) agendum erit. Et in primis à definitione incipere, & ſsingulas eius partes explicare hoc capite, & nonnullis ſsequentibus neceſsſsarium eſst. Quia omnis, quæ: à ratione ſsuſscipitur, de aliqua re inſstitutio, debet à definitione proficiſsci, vt intelligatur quid ſsit id, de quo diſsputatur: Cicero officiorum lib. 1. in princ. verſs. omnis. quem poſst Bald. Cagnolum, Afinium, Mantuam, & alios refert Sebaſstianus Medices in proœmio tract. de definit. num. 1. vbi num. 2. ex aliis rectè adnotauit, quòd definitio maximum lumen affert rei, quæ in controuerſsiam adducitur. Et qui neſscit definire, diſsputare ignorat, vt ipſse tradit ibid. n. 6. Iuſstinianus ergo, in princ. Inſstitut.

* de vſsufructu. qui ſsumpſsit ex Iureconſsulto Paulo lib. 2. ad Vitellium relatio in l. ff. de vſsufructu & quemadmodù quis vtatur. & ab vtroque confirmat Regia L. 20. tit. 31. part. 3. definit, vt ſsit ius vtendi & fruendi rebus alienis ſsalua rerum ſsubſstantia. quæ: definitio integra eſst, & optima eſst, conſstans genere, & differentiis; ſsecundum omnes: vt teſstatur Ioannes Corraſsius in l. 1. n. 1. ff. de ſseruitutibus. Sebaſstianus Medices de definitionibus, part. 2. definit. 70. v. vſsusfructus & vſsus, n. 6. & tuentur eam, atque à nonnullis impugnationibus defendunt Raphael Fulgoſsius, & Angelus in dicta l. 1. ff. de vſsufructu. & Florianus de Sancto Petro ibi à n. 1. cum nonnullis ſsequentibus. Sebaſstianus Medices vbi ſsupra, dict. definit. 70. per totam. Vdalricus Zaſsius ad tit. ff. de vſsufructu, & quemadmodum quis vtatur. in princ. fol. mihi 183. Iacobus Cuiacius in paratitlis, in lib. 3. Codicis, tit. 33. de vſsufruct. fol. mihi 178. & plene declarant ſsingulas definitionis partes, Angelus Aretinus, & communiter Scribentes in dict. princ. Inſstitut. de vſsufructu. & ibi Nicaſsius, Minſsingerus, & alij, & nouiſsſsimè Antonius Picardus à num. 1. cum ſseqq. optimè Franciſscus Hotmannus ibid. & in diſsp. de feudis, cap. 4. & in epitome in lib. 7. Digeſstor. tit. 1. ff. de vſsufructu, num. 2. fol. mihi 107. Franciſs. Duarenus ad tit. ff. de ſseruitutibus in princ. de diuiſs. ſseruitut. Forcatulus in rubr. ff. de ſseruitutibus, num. 3. Martinus Sancus in tract. indiuiduor. fol. 7. pag. 2. Petrus Gregorius in ſsyntag. iuris, lib. 4. cap. 3. de vſsufructu, à n. 2. 1. part. Antonius Gomez tom. 2. variar. cap. 15. de ſseruitut. n. 3. Antonius Gabriel commun. opin. tit. de vſsufructu, concl. 1. Franciſsc. Connanus commentar. Iuris, lib. 4. cap. 1. Ioannes Cephalus in conſs. 2. n. 8. lib. 1. & in conſs. 157. n. 7. lib. 2. Franciſsc. Burſsatus in conſs. 360. n. 16. lib. 4. Petrus Auguſstinus Morla, (ex priuatis aliorum ſscriptis omnia tranſscribens nouiſsſsimè) Emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſseruitut. quæſst. 1. n. 3. ſsed definitio hæc,

* ſsicut & alia quæcunque in iure, periculoſsa videtur: iuxta textum in l. omnis definitio, ff. de regul. Iuris de qua vi de omninò Sebaſstianum Medices dicto tract. de definitionibus, in proœmio n. 7. definitio enim perfecta, debet conuerti cum ſsuo definito, ita vt alteri rei, quam definitæ

* non conueniat: vt ex multis, latiùs probat Medices vbi ſsupra in proœmio n. 8. & quæſst. 4. 1. part. à princ. at prædicta vſsusfructus definitio, non ſsolum vſsufructuario,

* ſsed & multis aliis perſsonis conuenire videtur (vt aliis capitibus videbimus.) Primò enim, maritus in rebus dotalibus habet ius vtendi, & fruendi, & fructus omnes lucratur, l. pro oneribus, C. de iure dotium. l. dotis fructus, in princ. & §. 1. ff. eodem tit. & re aliena, nẽpenempe dote vxoris fruitur, & vtitur: vt ſsignificat textus in l. in rebus, C. de iure dotium. (alia multa iura ſstatim præcitabo) huius tamen difficultatis ſsolutio pendet, ex ſsolutione cuiuſdãcuiusdam quæſstionis in iure valde controuerſsæ: vtrum ſscilicet, conſstante matrimonio, dotalium rerum dominiùdominium vxoris ſsit, an mariti, vel ius dumtaxat percipiendi, & lucrandi fructus, & adminiſstrandi bona dotalia illi competat: In qua quæſstione variæ extant, & diuerſsæ Doctorum ſsententiæ, vt infra dicemus. Conueniunt tamen omnes in

* hoc: quod de marito ad vſsufructuarium, & è contra, validum argumentum fieri non poſsſsit & maritus (vtcum

*que res ſsit, in rebus dotalibus fortius, & potentius ius habeat, quàm fructuarius in re fructuaria: vt ex communi nouiſsſsimè agnoſscit eruditiſsſsimus Petrus de Barboſs. in l. diuortio. §. ſsi fundum, ff. ſsoluto matrimonio. n. 7. fol. mihi. 1036. & ſsic ſsuperior definitio marito non conuenit. Id quod manifeſstius apparebit, ſsi conſstituamus primò, & principaliter, quòd dos ab vxore, vel à patre eius, poteſst dari marito æſstimata, aut inæſstimata. Primo caſsu, quando dos datur æſstimata, ea æſstimatione, quæ faciat emptionem; dotalium rerum (quæ ſsic

* æſstimatæ in dotem dantur) dominium in maritum tranſsit, ipſseque effectus dominus, ad libitum de illis diſsponere poteſst: per textum in l. quoties. C. de iure dotium, & in l. plerumque, ff. eod. tit. l. æſstimatæ. ff. ſsoluto matrimonio. l. 16. & 18. cũcum ſseqq. tit. 11. partit. 4. & poſst ordinarios in dictis iuribus, ex recepta omniũomnium ſsententia ſsic reſsoluunt Socinus in conſs. 56. lib. 1. Roland. in conſs. 92. num. 2. lib. 2. & in conſs. 54. à n. 4. lib. 4. Natta. in conſs. 650. num. 2. Antonius Gomez in l. 53. Tauri, num. 44. Ioannes Guttierrez, de iuramento confirmatorio. 1. part. cap. 1. n. 8. Ioſsephus Ludouicus, deciſs. Peruſsina. 10. & deciſs. 89. Petrus de Barboſsa in l. æſstimatis. à num. 1. ff. ſsoluto matrimonio. & vltra relatos per eũeum, Borgninus Caualcanus deciſs. 16. à n. 2. Queſsada diuerſs. quæſst. iuris, cap. 14. n. 16. & n. vlt. verſs. ſsi enim dos eſsſset æstimata. Ioannes CephaIus in conſs. 351. num. 32. lib. 3. Iacobus Mandellus de Alba in conſs. 271. num. 6. lib. 2. Ioannes Vincentius Hondedei in conſs. 14. num. 4. vol. 1. Ioannes Franciſscus de Ponte in conſs. 71. num. 9. & 10. Doctor Spino in ſspeculo teſstamentorum. gloſsſsa de legato pro dote relicto. num. 72. idque ex Purpurato, Couar. & aliis pluribus, verum eſsſse affirmat Barboſsa vbi ſsup. & plenè diſsputat num. 26. 27. & 28. etiam ſsi maritus dotem æſstimatam recipiens, tempore receptionis pauper ſsit, ſsiue non ſsoluendo; nam adhuc æſstimatio facit emptionem, & dominium in eum transfertur: Inde apparet, quòd vltra

* eum & nouè & verè conſsidero, Ioannem Cephalum in conſs. 532. num. 9. lib. 4. minus bene conſsulendo obſseruaſsſse, quòd res dotalis æſstimata, emptionem non faciat, ſsi viro pauperi, ſsiue non ſsoluendo exiſstenti, data fuerit; cùm contrarium verius eſsſse clarè appareat ex ſsuperioribus, & Ioſsepho Ludouico deciſs. 89. in fine.

* efficit autem æſstimatio rerum dotalium, vt omne lucrum, & damnum conſstante matrimonio in rebus æſstimatis contingens, mariti ſsit, & non vxoris: & ſsic vtiliſsſsimum eſst vxori, res æſstimatas in dotem dare marito: vt ex multis obſseruat Barboſsa in dicta l. æſstimatis. num. 5. & vltra relatos ab eo agnoſscunt communem, & veram reſsolutionem Ioſsephus Ludouicus deciſsione Peruſsina, 10. num. 2. & num. 8. Queſsada dicto cap. 14. in fine. Marcus Mantua in conſs. 44. numer. 6. part. 2. Cephalus dict. conſs. 351. num. 34. lib. 3. Ioannes Vincentius Hondedei in conſs. 14. num. 45. vol. 1. Id quod procedit, etiamſsi vſsu vxoris res æſstimatæ in dotem datæ deteriorentur, vt in veſstibus exemplum ponens, tradit Barboſsa dict. num. 5. qui num. 1. verſs. ex hac prima concluſs. & num. 2. 3. & 4. & num. 21. plenè atque eruditè agit, quæ debeat continere æſstimatio rerum dotalium,

* vt inducat emptionem: Et nonnullos caſsus congerit Ioannes Cephalus (quem ipſse non refert) dict. conſs. 51. à num. 3. vſsque ad num. 10. lib. 3. Efficit etiam, vt ſsola æſstimatio, ſsiue pretium ſsit in obligatione, & conſsequenter, quòd ſsoluto matrimonio, maritus, vel hæres eius, præcisè compellatur æſstimationem rerum dotalium ſsoluere, nec liberetur res ipſsas dotales tradendo: & ſsimiliter vxor ad æſstimationem tantùm rerum agere poſsſsit. vt ex communi etiam tradit Barboſsa in dict. l. æſstimatis. num. 3. in fin. & num. 4. & vltra relatos ab eo ex multis obſseruant Borgninus Caualcan. deciſsion. 16. num. 4. fol. mihi. 231. 1. part. Iacobus Man|

p. 39

dellus de Alba in conſsil. 136. num. 4. lib. 1. Cephalus in conſsil. 532. num. 3. & num. 10. lib. 4. Ioannes Vincentius Hondedei in conſsil. 14. n. 47. volumin. 1. Ioannes Franciſscus de Ponte dicto conſsil. 71. num. 9. & 10. Et mari

*tus quando habeat electionem in caſsu dotis reſstituendæ, reddendi res dotales ipſsas, vel earum æſstimationem, etiam cùm æſstimatæ res in dotem datæ ſsunt, tradit plenè Cephalus (quem lectori commendo) dicto conſsil. 532. per totum lib. 4. & Iacobus Mandellus de Alba in conſsil. 136. per totum. lib. 1. & conſsil. 178. n. 11. eodem lib. Et ſsi in inſstrumento dotali, fiat mentio æſstimationis;

* ſsimus tamen in dubio, an fuerit talis æſstimatio, quæ faciat emptionem, nec ne; quòd in dubio credendum ſsit æſstimationem emptionem facere, vt maritus præcisè teneatur, ſsiue hæres eius, rerum dotalium æſstimationem ſsoluere, nec liberetur res ipſsas dotales reſstituendo, poſst gloſsſsas, & multos Authores, vt certum tradunt Couarruuias practicarum cap. 28. in principio. Barboſsa in dict. l. æſstimatis. num. 5. vbi optime & vtiliter declarat num. 29. & 30. & ſsequentibus. & vltra eum idem obſseruant Cephalus dict. conſsil. 351. num. 32. lib. 3. Queſsada diuerſsarum quæſst. iuris. cap. 14. n. vlt. in fine. Ioannes Guttierrez pract. lib. 3. quæſst. 77. num. 2. & num. 7. Ioannes Vincentius Hondedei conſs. 14. num. 40. vtiliter declarans num. ſsequent. volumin. 1. Iacobus Mandellus de Alba in conſs. 271. num. 6. lib. 2. & in conſs. 136. num. 4. eodem lib. vbi à num. 5. vſsque ad num. 10. nonnul

*las coniecturas congerit, ex quibus in dubio æſstimatio emptionem facere videtur. Horum igitur bonorum, quæ æſstimata in dotem dantur, dominium, & libera diſsponendi facultas, cùm in maritum tranſseat, certum eſst, definitionem ſsuprà traditam vſsusfructus, marito minimè conuenire. Idemque obſseruandum eſst, quoties dotales res in pondere, numero, vel menſsura conſsiſstunt; in

*dicitur enim abſsque pacto contrahentium, tacita quædam earum rerum æſstimatio, & ſsic dominium tranſsit in maritum, vt poſsſsit de ipſsis liberè diſsponere, teneatur tamen ſsoluto matrimonio, earundem æſstimationem præſstare, licèt fuerint abſsque eius culpa conſsumptæ, per textum in l. res in dotem, ff. de iure dotium. & l. 21. titul. 11. partit. 4. & ex cõmunicommuni reſsoluunt Couarruuias pract. dict. cap. 28. num. 6. Ioannes Guttierrez. de iuramento confirmatorio, 1. par. cap. 1. num. 7. Doctor Spino in ſspeculo. gloſsſs. 11. principali. de legato pro dote relicto. num. 92. Quod ſsecus eſst in rebus aliis, quæ in dotem dantur; &

* mulier, cùm contrahit matrimonium, ſsecum adducit; quorum valor vſsu, & tempore conſsumitur, ſsiue minuitur (como la ropa blanca, tapices, adereços de caſsa, & alia ſsimilia) quæ ſsi non æſstimentur, & vſsu communi ac promiſscuo conſsumantur, ſsiue deteriorentur, talia reſstituenda ſsunt, qualia reperiuntur tempore ſsoluti matrimonij, nec maritus ad æſstimationem tenetur. Sic poſst Baldum in l. de his. C. de donationibus inter virum & vxorem. Angelum in l. in hac. C. de pactis conuentis. & in l. maritus vxori, ff. ad l. falcidiam, reſsoluit Queſsada diuerſsarum quæſst. iuris, cap. 28. in princ. verſs. quid autem ſstatuendum eſst. fol. mihi 112. Alia verò bona, quæ in dotem non dantur, vel quæ extra dotem ſsunt; in dominium mariti non tranſseunt, ſsed in dominio vxoris remanent; nec in illis etiam, ſsuperior definitio verificari poteſst. Id quod euidentiùs apparebit, ſsi ſsecundo loco & principaliter conſstituamus; Quòd vxor conſstante ma

*trimonio, triplicis generis bona habere poteſst, dotalia, ſsimplicia, & paraphernalia. Bona dotalia ſsunt, quæ expreſsſsim dotis nomine & cauſsa marito dantur: de quibus diximus ſsuprà; & tractatur in l. 1. & per totum tit. ff. ſsoluto matrimon. & per totum tit. 11. partita. 4. bona ſsimplicia, ſsiue extra dotem ſsunt, quæ mulier apud ſse retinet, nec dominium, nec adminiſstrationem marito concedit, ita vt nec fructus aliquos ipſse lucretur, niſsi in caſsibus certis de iure communi, licet aliud ſsit de iure huius Regni: vt ij Authores obſseruant, quos ſstatim adducam. Paraphernalia bona dicuntur, quæ mulier vltra dotem in domum viri infert, quorum dominium penes ipſsam remanet regulariter, adminiſstratio tamen, aliquando tacitè, vel expreſsſsè per eam marito conceditur: ſsic colligitur ex l. vlt. C. de pact. conuentis, l. ſsi ego, §. dotis, ff. de iure dotium, & optimè declarat regia L. 17. tit. 11. partita. 4. in verſs. Parapherna ſson llamados. Et pleniſsſsimè

* hanc materiam declarantes, infinitáque de bonis paraphernis dicentes, & de praxi quoad illa de iure huius Regni obſseruanda; ſsic reſsoluunt poſst ordinarios, & alios plures Iacobus Menochius omnino videndus in conſs. 56. à num. 2. vſsque ad num. 10. lib. 1. & lib. 3. præſsumpt. 8. & 9. Antonius Gomez, in l. 50. Tauri num. 20. Cauar ruuias reſsolut. lib. 1. cap. 8. num. 8. & de ſsponſsalibus. 2. part. cap. 7. §. 6. n. 2. Thomadoccius in conſs. 33. n. 15. & conſs. 189. num. 5. Lara in l. ſsi quis à liberis, §. ſsi quis ex his, num. 65. & num. 70. & duobus ſseqq. & num. 262. Queſsada diuerſsarum quæſst. iuris, cap. 14. num. 24. Doctor Spino in ſspeculo teſstamentorum, gloſsſs. 18. princ. de melioratione, num. 26. Parladorius rerum quotidianarum, lib. 2. cap. finali. 3. par. §. 1. num. 6. Borgninus Caluacanus de vſsufructu mulieri relicto, num. 206. fol. 402. Sfortia Oddi in conſs. 25. num. 1. Ioannes Vincentius Hondedei, in conſs. 91. num. 56. & ſseqq. Alphonſs. de Azeuedo in l. 2. tit. 3. lib. 5. nouæ recopilation. num. 62. 63. 64. & 65. & in l. 3. & 4. tit. 9. eodem lib. 5. à num. 22. vſsque ad num. 26. Petrus de Barboſsa 1. par. legis primæ, ff. ſsoluto matrimonio, à num. 27. vſsque ad num. 35. & 3. par. eiuſsdem legis, num. 31. & num. 67. 68. & 69. & in l. 2. eiuſsdem tit. in princ. num. 54. 55. & 56. qui duo, quoad fructus, ius adminiſstrandi, & alia ſsimilia diuerſsum ius obſseruari de iure huius Regni, quàm de iure communi rectè adnotarunt, vt ibi videri poterit. Ad rem igitur deueniendo. In his bonis, & aliis, quæ æſstimata in dotem dantur, dubium quæſstionis propoſsitæ non procedit, ſsed duntaxat in bonis inæſstimatis. Id quod in terminis rectè conſsiderat Ioannes Vaudi. variar. quæſstion. lib. 2. quæſst. 3. in princ. Propriè enim fundus dotalis eſst, inæſstimatus fundus: cùm æſstimatus magis ſsit emptitius intelligendus: l. vnica §. itaque partus, & §. in fundo autem. C. de rei vxoriæ actione, vt ſsupra diximus. Dotalium itaque rerum, (quæ inæſstimatæ in dotem datæ ſsunt) vxor-ne, an maritus habeat ex lege do

*minium, valde controuerſsum eſsſse ſsolet. Pro vtroque enim varia iura, & diuerſsa argumenta expendi poſsſsunt; vt conſstat ex dictis per Barboſsam in loco ſstatim referẽdoreferendo, & his, quæ nouiſsſsime ſscripſsit Antonius Pichardus in princ. Inſstitut. quibus alienare licet, vel non. num. 2. & 3. & num. 10. Pro marito autem ſsequentia iura ponderantur communiter: primò, textus in l. dotale. §. do

*tale. ff. de fund dotali, dum dicit: Dotale prædium ſsic accipimus, cum dominium marito quæſsitum eſst: vt tunc demum alienatio prohibeatur. & in principio Inſstitut. quibus alienare licet vel non, vbi Iuſstinianus ſsæpè appellat maritum, Dominum rerum dotalium. Sed reſsponderi

* poteſst, quòd in his, & aliis iuribus, maritus appellatur dominus rerum dotalium, & dicitur penes eum eſsſse dominium; propter adminiſtrationẽadministrationem, & perceptionem, & fruitionem fructuum: vt reſsponderi poſsſse dixit Barboſsa, in l. dotalem, num. 4. in fine, & alij relati per eundem ibi. num. 2. in princ. ff. ſsoluto matrimonio. & ſsic intelligit Doctor Spino in ſspeculo teſst amentorum, gloſs. 11. princ. de legato pro dote relicto. num. 76. & 77. vltra quos, & alios, conſsiderari poteſst, id contingere fictione quadam, & ſsubtilitate iuris ſsiue propter rationem prædictam, hoc eſst, propter commodum fructuum, propter quod, non domini rerum, aliquando in iure domini nuncupantur: vt elegantiſsſsimè probat Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 1. capit. 12. de dominio, proprietate, & poſsſseſsſsione, num. 7. per totum, 1. parte. Siue de iure ſsubtilitatis, ideſst, ex illo improprio emptionis contractu, qui conſsideratur in dote reſspectu mariti, propter onera matrimonij ſsuſstinenda: per textum in l. ex promiſsſsione. 18. ff. de obligationibus & actionibus, dum dicit: Ex promiſsſsione dotis non videtur lucratiua cauſsa eſsſse: ſsed quodammodo creditor aut emptor intelligitur, qui |

p. 40

dotem petit. plane is qui emptor quodammodo intelligitur, dominus etiam quodammodo intelligi poteſst.

Secundò, pro marito ponderatur textus in l. ſsi præ

*dium 23. C. de iure dotium. dicitur enim expreſssè in ea lege, quòd vxor res dotales ſsemel in dotem traditas marito, alienare non poteſst: & reddit rationem, quia dominium earum rerum marito quæſsitum non poteſst mulier ipſsa alienando auferre. Sed huic difficultati ſsatisfacere conatur Lara, in §. ſsi quis ex his, num. 252. leg. ſsi quis à liberis, ff. de liber. agnoſscend. & reſspondet, verum eſsſse conſstante matrimonio vxorem eſsſse dominam dotis, ideò tamen (licet domina ſsit) res dotales alienare non poſsſse, quia læderetur vir, qui ſsuſstinet onera matrimonij, propterea quòd per alienationem careret commodo fructuum, quod ex lege illi competit, ideò alienatio prohibita eſst ipſsi vxori: verùm hanc ſsolutionem nouè improbat Petrus de Barboſsa in dicta l. dotalem, num. 1. in fine fol. mihi 955. Ex eo, quòd ille textus non fundetur in læſsione viri, ſsed dumtaxat moneatur principaliter ea ratione, quod mulier non poteſst alienando auferre dominium marito quæſsitum; quæ ratio ſsecundùm eum, euincit dominium dotis eſsſse penes maritum. Suſstinendo tamen Laræ ſsolutionem, eruditiſsſsimi Barboſsæ: impugnationi reſsponderi poſsſse conſsidero; vxorem conſstante matrimonio res dotales alienare non poſsſse propter rationem prædictam; hoc eſst, quia cum dos detur marito propter onera matrimonij, quæ ſsuſstinet, læderetur ius mariti in fructibus, & adminiſstratione, ex tali alienatione, & tolleretur illi nolenti, rei iãiam quæſsitæ dominiũdominium, hoc eſst dominiũdominium illud, quod in marito cõſtanteconstante matrimonio dari ſsuprà diximus; quod cùm à tẽporetempore contracti matrimonij, & traditionis dotis ſsibi quæſsitum fuerit, per alienationem vxoris non poteſst auferri. Ex quo, melius quàm adhuc remanet explicata communis argumentatio, quæ ex illo textu deducitur: nam etſsi dicatur ibi, rei iam quæſsitæ dominium marito auferri non poſsſse; non tamen expreſsſsum, illud eſsſse verum & propriù dominium, aut quale dominium ſsit, ſsed duntaxat dicitur, dominium, quod ex aliis legibus, de improprio quodam dominio, quod ſsubtilitate, aut fictione iuris procedit, intelligendum eſst. Vt alio loco intellexit idem Barboſsa in l. diuortio, § ſsi fundum, ff. ſsoluto matrimonio, num. 29. in principio fol. 1049. Vbi dixit expreſssè, quòd maritus non efficitur ſsimpliciter dominus dotis, ſsed tantum, quoad ius adminiſstrandi, & faciendi fructus ſsuos, & eorum reſspectu dominus appellatur.

Tertiò, pro marito expenditur vulgatum argumentum, quod deſsumitur ex l. doce ancillam, C. de rei vendi

*catione. Quatenus probat, rei vendicationem pro rebus dotalibus marito competere tantùm, dum conſstat matrimonium; at rei vendicatio illi competit, qui habet dominium, ex lege l. in rem, 24. ff. de rei vendicatione. Ergo mulier, cui denegata eſst rei vendicatio, dominium non habet, & conſsequenter mariti dominium eſsſse videtur. In qua difficultate Petrus de Barboſsa in l. dotalem, num. 1. verſsic. 2. pro eadem parte, ibi: neque huic in ductioni, ff. ſsoluto matrimonio, in primis, & rectè quidem, Pinelli, Laræ, & aliorum ſsolutiones, aut rationes improbat; poſstmodùm verò num. 4. eiuſsdem leg. in verſs. non obſstat ſsecundum: exiſstimat huic argumentationi reſsponderi poſsſse, dominium vxoris offuſscatum fuiſsſse de iure ciuili, ſsiue iuris ciuilis ſsubtilitate, propter quam offuſscationem mulier non conſsideratur tanquam domina dotis, quoad effectus ciuiles, & inde cum actiones pertineant ad ius ciuile, l. 2. §. deinde ex his. ff. de origine iuris, mulieri non competit rei vendicatio. Quæ tamen ſsolutio fuit Martini, (quem ipſse non refert) vt conſstat ex gloſsſsa in dicta l. in rem actio. ff. de rei vendicatione, ibi: Solutio, habet offuſscatum, ſsecundùm Martinum. eodèmque modo intellexit Anton. Galeatius Maluaſsſsia (quem hactenus nullus retulit) in conſs. 53. num. 10. volum. 1. ibi: Et cum eius patrimonio, ciuili ratione, fuerint confuſsa. Et allegat textum in dicta l. doce ancillam. Nihilominus tamen; vxorem conſstante matrimonio verum dominium dotis habere, etiam de iure ciuili, clare oſstendunt multa iura, quæ ſstatim expendam; ideò non ita ſsimpliciter dici poſsſse mihi videtur, quòd dominium vxoris circa res dotales ita offuſscatum; ſsit, vt in nulla conſsideratione habeatur de iure ciuili, aliud enim ſsubtilitate, vel fictione iuris, propter rationes adductas ſsuprà n. 20. videri quaſsi dominium dotis penes maritum exiſstere; & res dotales, in patrimonium eius tranſslatas: vt dicit textus in l. in rebus C. de iure dotium. Quæ lex rectè ponderata multùm vrget pro hac noſstra ſsententia; non enim dicit, legum subtilitate dominium vxoris fuiſsſse offuſscatum, & tranſslatum in maritum, ſsic vt in vxore de iure ciuili in nulla conſsideratione habeatur; ſsed tantum dicit, quòd legum ſsubtilitate tranſsitus rerum dotalium videtur fieri in patrimonium mariti: & vtitur verbo, videatur, quod fictionem, & improprietatem deno

*tat: vt poſst gloſsſsas, & plures Doctores, ex communi conſstituunt Iaſson in l. ſsi is qui pro emptore, ff. de vſsucapionibus num. 96. & num. 107. & 108. Tiraquel. in tract. Le mort ſsaiſsit. declarat. 5. 2. part. num. 13. Roland. in conſs. 86. num. 31. & 32. volum. 2. Et poſstmodùm dicit etiam, quòd bona dotalia ſsecundùm legum ſsubtilitatem, ad mariti ſsubſstantiam perueniſsſse videntur, quæ verba fictionem etiam, aut improprietatem denotant. Aliud verò eſst dicere, dominium vxoris fuiſsſse offuſscatum de iure ciuili, vt in nulla conſsideratione habeatur; cuius contrarium potius denotari videtur in dict. l. in rebus. Hoc eſst, non ex eo, quod legum ſsubtilitate, res dotales videantur in patrimonium, & ſsubſstantiam mariti tranſsire, & inductum quoddam quaſsi fictitium, & improprium dominium; rei veritatem deletam fuiſsſse, aut mutatam, ſsecundum quam vxor remanet domina vera dotis, quamuis propter dictam fictionem, aut ſsubtilitatem iuris, exercitium actionum, & ius alienandi dotalia, illi fuerit prohibitum. Nec inde ſsequitur offuſscatum videri dominium, cum ius alienandi ſsæpe aliquibus prohibeatur, nec ideò deſsinant habere dominium, vt cap. ſsequenti probabimus: & poſst alios aduertit Velaſsq. de Auendaño, in l. 14. Tauri gloſs. 1. num. 7. Ex quo mihi placere non

* poteſst diſstinctio, ſsiue concordia Petri de Parboſsa in hac materia. Is enim pro concordia diuerſsarum ſsententiarum, quæ ſsunt in noſstra quæſstione, exiſstimat dicendum, in dict. l. dotalem, num. 8. in fin. & num. 9. quòd vbi res traduntur ex cauſsa dotis, non videntur tradi ea mente, vt dominium tranſseat in maritum, niſsi tantum quoad ius adminiſstrandi bona, & recipiendi fructus, intelligendo id (vt ipſse diſstinguit) attento iure naturali; ſsed attento iure ciuili verum & proprium dominium eſsſse mariti, dominium autem naturale, quod videbatur manere penes vxorem, offuſscatum eſsſse iure ciuili, & in nulla conſsideratione haberi. Verumenimuerò, multo verius credo etiam de iure ciuili, dotalium rerum, conſstante matrimonio, verum dominium remanere penes vxorem; quia etiam de iure ciuili (quo ſsæpe vxor domina nuncupatur) rei veritas non ideo delata vel confuſsa eſst, quod eiuſsdem iuris ſsubtilitate, aut fictione, res dotales in ſsubſstantiam aut patrimonium mariti videantur tranſsire, & ſsic quaſsi dominium illud, quod ex iuris ſsubtilitate, aut fictione marito datur, rei veritatem non immutat, nec mulieri verum dominium aufert. Cum poſsſsint concurrere ſsimul, & vxorem veram dominam dotis eſsſse, & maritum ſsimul, ob rationem ſsuperius repetitam, dominium quodammodo habere videri. Id quod in hac materia fatetur expreſssè Cuiacius (quem hucuſsque nullus ad propoſsitum retulit) is enim in recitationibus ſsolemnibus ad libros Codicis, ad titulum C. de iure dotium, in princip. fol. mihi 303. ſscribit: Maritum eſsſse dominum dotis, quæ ei eſst tradita, vt latius fundat ibi, & diſstinctionem adhibet, quæ ex iuris ratione facit vtrumque dominum; & maritum, qui accepit dotem; & vxorem, quæ dedit dotem, vel cuius nomine data eſst. Nam ait iuris ſsubtilitate eſsſse dominum maritum, re vera dominam eſsſse vxorem: & ſsecundum hanc diſstinctionem facimus duos dominos |

p. 41

eiuſsdem rei, vt iterum dicemus infrà num. 43. Deinde,

* & ſsecundò placere non poteſst interpretatio, quàm ad textum in dicta l. in rebus, C. de iure dotium, tradit ipſse Barboſsa in dicta l. dotalem, num. 7. in fine, nam dum ille textus dicit, propter illam conſstitutionem ciuilem, rei veritatem confuſsam non fuiſsſse nec deletam; reſspondet, quod in illis verbis voluit ſsignificare Imperator, non obſstante ciuili conſstitutione, aliquos caſsus reperiri, in quibus ius ciuile vxorem conſsiderat adhuc pro domina, ſscilicet attento iure naturali ex iuribus ibi adductis: quod admitti non poteſst, nam ſsi verum amamus, clarè colligere poſsſsumus, Imperatorem in ea lege, ad aliquos caſsus nequaquam ſse reſstrinxiſsſse, ſsed generaliter potius ſstatuiſsſse, ex illo iure ſsubtilitatis, que res videntur in ſsubſstantiam, aut patrimonium mariti tranſsire; rei veritatem non deleri, ſsed vxorem adhuc dominam eſsſse, & ſsic ius ciuile, non obſstante fictione, aut ſsubtilitate illa eiuſsdem iuris, conſsiderat vxorem pro domina, licet ius adminiſstrandi dotem, recipiendi fructus, & alia ſsimilia, propter onera matrimonij marito conceſsſserit, ipſsique liberam diſsponendi de rebus facultatem abſstulerit.

Nec aliquid vrget pro marito, vulgatum Doctorum aſsſsumptum, quod ex textu in dict. l. doce ancillam, de

*ſsumitur, marito competere rei vendicationem, & idcirco eum dumtaxat eſsſse verum dominum. Falſsum enim eſst, domino tantum rei vendicationem competere: nec textus in d.l. in rem actio. ff. de rei vendicatione, id probat; ſsed dumtaxat dicit, quod domino competit rei vendicatio, non autem excludit, aliis competere, etſsi domini non ſsint; quia rei vendicatio competit etiam his, qui rem in bonis habent. vt in l. rem in bonis. ff. de acquirend. rerũrerum dominio: atqui maritus bona dotalia in bonis habet, l. quamuis ff. de iure dotium. Nec eſst neceſsſse, rem meãmeam eſsſse, vt in bonis meis dicatur eſsſse: ſsed ſsufficit ius aliud habere: l. bonorũbonorum ff. de verbor. ſsignificat. quod in hac materia exemplum ponens rectè aſsſsequutus eſst Ioannes Vaudi. variar. quæſst. iuris, lib. 2. quæſst. 3. in princ. vbi probat nouum non eſsſse, vendicare maritum poſsſse, quam rem in bonis habeat, & ſsi dominus non ſsit; nam & ante nuptias donationis mulier, tametſsi domina non ſsit, § & hæc ſsancita. Nouell. de nuptiis. authent. in donatione. C. de ſsecundis nupt. illius tamen perſsequendæ cauſsa, ſsi fortè maritus aliús ve diſstraxerit, aduerſsus quemlibet poſsſseſsſsorem, vendicationem habet. Nouella. permiſsſsa. de donationib. ante nupt. & reſspondet ad argumentum, quod obiicitur ab Accurſsio in dict. l. in rebus, in re dotali vſsucapienda, marito acceſsſsionem poſsſseſsſsionis dari. Id enim non illi ſsuo iure permiſsſsum eſst; at perſsonæ: omne mulieris referat acceptum oportet: l. dotis fructus §. ſsi res. ff. de iure dotium.

Quartò in fauorem mariti argumentum adducitur,

* quod qui dominus non eſst, non poteſst ſseruum manumittere: l. 4. C. de his qui à non dominis: Sed maritus poteſst ſseruos dotales manumittere, l. dotalem. 62. ff. ſsoluto matrim. l. 1. & vltim. C. de ſseruo pignori dato manumiſsſso. Ergo maritus dominus dotis eſst: Hoc tamen argumentum facile diluitur, animaduertendo, eam manumiſsſsionem nihil officere dominio vxoris, cum non aliter conſstante matrimonio maritus ſseruos dotales manumittere poſsſsit, quàm ſsi ſsoluendo ſsit; nam ſsi non ſsoluendo ſsit, lege Ælia Sentia libertas impeditur ſserui dotalis, l. ſseruum. ff. de manumiſsſsionib. l. 1. C. de ſseruo pignori dato manumiſsſso. Præterea quia ſspeciale eſst fauore libertatis, vt quamuis, qui nullo modo dominus eſst manumittere ſseruos non poſsſsit, ille tamen, qui ficto ſsaltem & improprio modo dominus eſst (vt maritus, qui quaſsi, aut fictum dominium habet) manumittere poſsſsit: & ita reſspondeti poſsſse, dixit Barboſsa in dict. l. dotalem num. 4.

Quintò, pro marito vrgere videtur tex. in dict. l. in

* rebus, C. de iure dotium. Ex qua communiter colligunt Doctores, nouè diſsponi, vt dominium rerum dotalium, ipſso iure reuertatur ad mulierem, ſsoluto matrimonio, abſsque aliqua traditione: vt ex aliis multis ſsecurè adnotarunt Arias Pinellus 3. par. legis. 1. C. de bonis maternis. num. 14. verſs. in eodem articulo, & alij ſstatim referendi Vnde ſsequi videtur, dominium rerum dotalium conſstante matrimonio, apud maritum fuiſsſse, non apud vxorem, aliàs non diceretur ad eam reuerti. Quam ſsententiam cum aliis ibidem relatis, contra Ioannem Garſsiam, & alios defendit etiam Barboſsa in dicta lege dotalem, num. 8. & 9. in fine, & numn. 10. Quo loco conſstanter tuetur, & magis communem ſsententiam eſsſse dicit, rerum dotalium dominium, de iure Digeſstorum non tranſsire, ipſso iure, in mulierem, ſsoluto matrimonio, ſsed opus fuiſsſse, quòd actualiter illi traderentur, aut reſstituerentur. Et inde infert ad argumentum ſsuprà poſsitum, quod ſsi dominium conſstante matrimonio, penes vxorem eſsſset, ſsoluto matrimonio, ipſso iure continuaretur, nec eſsſset neceſsſsaria deciſsio Iuſstiniani in dicta l. in rebus. Quâ tamen, vt ipſse credit, opus fuit, propter offuſscationem dominij de Iure ciuili cauſsatam, de qua ſsuprà diximus. Nihilominus tamen, huic argumentationi reſsponderi poſsſse conſsidero, conſstituendo, prædictam reſsolutionem non eſsſse omninò tutam, cum contrariam amplexi fuerint quamplures Iuris Authores, quos in vnum congeſsſsèrunt Barboſsa, & Pinellus vbi ſsuprà. Doctor Spino in ſspeculo gloſs. 10. de legato pro dote relicto, num. 74. Poſsito tamen, quòd vera ſsit ex relatis ſsuprà, & Antonio Galeatio Maluaſsſsia, qui loqu itur in pulchro caſsu, in conſsil. 53. num. 10. vol. 1. dicendum eſst, dubitandi rationem illius legis, ex illo improprio, & ſsubtilitatis iure ortãortam fuiſsſse, ex quo res dotales in ſsubſstantiam aut patrimonium mariti tranſsiſsſse videntur, vt dicit Imperator ibi. Nam ex quo ſsemel illæ res fictione, aut ſsubtilitate Iuris fuerunt tranſslatæ in ſsuſstantiam mariti, & quaſsi radicatæ in patrimonio ipſsius, videbatur dicendum, non poſsſse eas res à patrimonio mariti abdicari, & in vxorem ipſso iure, ſsoluto matrimonio tranſsire, ſsed neceſsſse eſsſse, quòd actualiter per maritum, vel hæredes eius, reſstituerentur vxori: Iuſstinanus tamen conſsiderans prædictas res, & ab initio vxoris fuiſsſse, & naturaliter in eius permanſsiſsſse dominio, nec veritatem immutandam eſsſse ex ſsubtilitate aut fictione Iuris ciuilis, quæ habere poteſst locum, etiam manente vero dominio penes vxorem; decernit in eo textu, actionem, & prælationem, de qua ibi mulieri competere, & dominium rerum dotalium ipſso iure tranſsire, ſsoluto matrimonio; in ipſsam vxorem, ſsic vt magis continuatum, quàm retranſslatum videatur. Denique & vltimò, & alia Iura pro marito ponderari ſsolent, quæ adducit Barboſsa in dicta, l. dotalem. à principio, & nouiſsſsimè Antonius Pichardus in principio Inſstitutionum, Quibus alienare licet, vel non. num. 10. per totum. Illis tamen, & aliis quibuſscunque ſsatisfieri poteſst, ex dictis ſsuprà à num. 20. cum ſsequentibus. Licèt eorum rationi

*bus moti, (nec plenè veritatem aſsſsequuti) quòd dominium ciuile & naturale rerum dotalium, dum conſstat matrimonium, mariti ſsit, poſst longam diſsputationem, tenuerint Gloſs. in d.l. in rebus, verb. naturali. Cinus, Bartolus, & Baldus. num. 6. & alij communiter, vt ibi aſsſserit Salicetus num. 5. gloſs in aliis locis, Campegius, Nouellus, Iaſson, Rogerius, Hyppolitus Rimin. & Menoch. in locis relatis. per Barboſsam in dicta l. dotalem, n. 2. in principio. qui hanc partem veriorem credit n. 5. cum declaratione tamen ſsupra tradita: & indiſstinctè in l. 1. eiuſsdem tituli ff. ſsoluto matrimonio, 1. parte. n. 28. verſsicul. Ad veram tamen reſolutionẽresolutionem: & in l. 2. 1. part. in princ. n. 56. & in l. diuortio. §. ſsi fundum, n. 23. verſsi. Cui tamen concluſsioni. Et vltra relatos per eum, eandem opinionem tenent Antonius Gomez. in l. 50. Tauri, n. 20. verſs. Item adde quòd vxor. Queſsada diuerſs. quæſst. iuris, cap. 15. num. 18. & ſseqq. Lancelotus Gallia. in conſs. 4. num. 15. Andreas Gaill. pract. obſseru. lib. 1. obſseru. 133. num. 7. Cephalus in conſs. 63. Num. 5. l. 1. & in conſs. 214. num. 3. lib. 2. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 53. num. 10. vol. 1.

Sed pro vxore ſsunt etiam & alia multa Iura, & quæ

* magis vrgent, quàm ea, quæ pro marito adduximus, |

p. 42

Primò, Textus in l. in rebus, C. de iure dotium.dum dicit. Quòd res dotales & ab initio vxoris fuerunt, & naturaliter in eius permãſeruntpermanserunt dominio. Et dum dicit, propter illam conſstitutionem ciuilem, rei veritatem non eſsſse deletam, nec confuſsam. Cui minimè ſsatisfacit Barboſsa. in dict. l. dotalem, num 7. in fine,vt ſsuprà vidimus. Secundò Text. in l. aſsſsiduis. C. qui potiores in pignore habeantur. Vbi conſstante matrimonio, dos dicitur propria ſsubſstantia mulieris, & aliena mariti, l. filium, ff. de collatione bonorum. Tertiò Textus in l. diuortio. ſsi fundum. ff. ſsoluto matrimonio. Vbi Iureconſsultus Papinianus, fundum dotalem, reſspectu mariti, Alienum appellat. Et in l. ſsi conſstante, §. ſsi mulier, ff. eodem tit. Quartò l. 2. §. quòd ſsi in patris ff. eodem tit. ibi: Ipſsius & filiæ dos eſst, cum aliis, quæ nouiſsſsimè adducit Antonius Pichardus in dict. principio, Quibus alienare licet vel non, num. 3. per totum.

Quintò facit Textus vulgatus in l. 3. §. ſsed vtrùm, ff.

* de minoribus, in illis verbis: Quoniam dos ipſsius filiæ proprium patrimonium eſst. Cui tamen reſspondet Barboſsa in dict. l. dotalem, num. 6. in fine, quòd dos, habito reſspectu ad vxorem & maritum, attento præſsenti ſstatu, dicitur eſsſse mariti, ſsed propter ſspem reſstitutionis dicitur eſsſse mulieris. Quæ ſsolutio reincidit in ſsententiam Gloſs. Pauli Caſstrenſsis, & aliorum, quos referens nouiſsſsimè impugnat Hieronym. de Cæuallos practicarum quæſst. ſsiue communium contra communes, quæſst. 3. num. 38. & 39. Vbi num. 40. allegat nonnulla Iura, quibus oſstenditur manifeſstè, dominium, ſsiue ius vxoris de præſsenti eſsſse conſsiderabile, non verò de futuro. His addo, prædictam ſsolutionem valdè repugnare naturæ & proprietati verbi Eſst, quod in dict. §. ſsed vtrùm,continetur: & præſsens tempus propriè ſsignificat, non futurum, vt ſscilicet de præſsenti, non ſspectato tempore reſstitutionis, dos dicatur proprium patrimonium, & ſsubſstantia mulieris. Ver

*bum autem, quod ex ſsui natura, & proprietate præſsens tempus, & non futurum denotat, ad futurum referri non debet, ex his, quæ ſscripſserunt Bartolus in l. Mela. §. ſsed ſsi alimenta. num. 2. ff. de alimentis leg. Caſstrenſsis per illum Textum, & alia iura, in l. qui ædificium, num. 2. ff. de ſseruitutibus vrbanorum. Maximè, quia verba potiùs intelligenda ſsunt de præſsenti, quàm de futuro. Vt ex aliis probat Cephalus in conſs. 253. num. 21. lib. 2.

Sextò & vltimò, (alia iura ſsciens prætermitto) , eſst Textus valdè ſsingularis in l. quamuis, 78. ff. de iure dotium. Vbi Iureconſsultus Triphonius expreſssè dicit, Dotem mulieris eſsſse, & vtitur verbo Eſst, quod de ſsui natura veritatem, & proprietatem ſsignificat, ex doctrina Bartoli, in l. ſsi maritus, §. legis, ff. ad legem Iuliam, de adul

*teriis. Baldi, in l. quæ fortuitis, C. de pignoratitia actione. Quos ſsequuntur Decius in l. ineo, quod plus, ff. de regulis iuris. Antonius Galeatius Maluaſsſsia in conſs. 96. num. 4. vol. 1. Ioannes Cephalus in conſs. 135. num. 28. inter conſsilia vltimarum voluntatum, volum. 2. Ioannes Vincentius Hondedei, in conſsil. 57. num. 29. volum. 1. Et ſsic pla

*cere non poteſst interpretatio, quam ad eam legem tradit idem Barboſsa in dicta l. dotalem, num. 6. dum dicit, Dotem dici mulieris, quia neceſsſsariò ei reſstituenda eſst, ſsoluto matrimonio: cùm contrarium expreſssè, imò conſstante matrimonio dotem dici mulieris, nullo habito reſspectu ad tempus reſstitutionis, dixerit Iureconſsultus ibi. Vnde ex dictis Iuribus contrariam ſsenten

*tiam, ſscilicet, vxorem eſsſse veram dominam dotis, dum conſstat matrimonium; & maritum dumtaxat videri habere fictitium quoddam, ſsiue improprium quoddam dominium, tenuit Martinus à Gloſsſsa relatus, in dicta l. in rebus, verb. naturali. Et ſsequuntur Accurſsius, Paulus, Zaſsius, Bartolus, Corraſsius, Balduinus, Antonius Coſstanus, Connanus, Robertus, Lambertinus, Igneus, Rogerius Amota, Duarenus, Aufrerius, Simancas, Molina, Ioannes Garſsia, & Lara, in locis relatis per Barboſsam in dicta l. dotalem, num. 2. Doctor Spino in ſspeculo, gloſs. 10. de legato pro dote relicto, num. 70. Ioſsephus Ludouicus deciſs. 89. num. 17. & 18. nouiſsſsimè Ioannes Guttierrez de tutelis, & curis 3. part. cap. 26. n. 16. fol. 653. Ioannes Franciſscus de Ponte in conſs. 35. num. 25. Hanc

* etiam ſsententiam veriorem exiſstimo, & omninò tenendam propter nonnulla Iura, quæ expreſssè dicunt, nec in hoc cauillari poſsſsunt, dotem eſsſse in bonis mariti. mulieris tamen eſsſse, dicta l. quamuis, 78. ff. de iure dotium l. dotis fructus, §. ſsi res, ff. eodem tit. l. Lucius Titius. 21. §. idem reſspondi, ff. ad municipalem, l. in rebus C. de iure dotium. inducta, vt ſsuperiùs induximus eam, & notatis his, quæ in eius explicatione ſsupra diximus, ex quibus, & prædictis legibus, vera ſsit huius quæſstionis reſsolutio: Quòd dos, licèt in bonis mariti ſsit, mulieris tamen eſst; nec tamẽtamen quę in bonis noſstris ſsunt, dominij noſstriſsunt, vt apertè probat Textus in l. bonorum. 49. ff. de verborũverborum ſsignificatione, & diximus ſsuprà, num. 26. Et ſsic mulieris eſst verum dominium, dum conſstat matrimonium; ſsæpè tamen in Iure tribuitur illud marito, ſsiue ipſse maritus dominus nuncupatur rerum dotalium, fictione quadam, & ſsubtilitate Iuris ciuilis, ſsiue propter commodum fructuum, & adminiſstrationem illi competentem, propter quod non domini rerum, aliquando domini vocantur, vt cum Petro Gregor. diximus ſsuprà, n. 10. & iterùiterum dicemus infrà, num. 40. ſsiue de iure ſsubtilitatis, id eſst, ex illo quaſsi, ſsiue improprio emptionis contractu, qui conſsideratur in dote, reſspectu mariti, propter onera matrimonij ſsuſstinenda, l. ex promiſsſsione 18. ff. de obligationibus, & actionibus. Propter quod, res videntur in ſsubſstantiam, & patrimonium mariti tranſsire, ex dicta l. in rebus, & dominium marito competere, quamuis dominium reuera apud vxorem ſsit, vt in dictis Iuribus pro vxore allegatis, dicentibus, dotem eſsſse proprium patrimonium vxoris, & eius ſsubſstantiam, & eſsſse rem alienam quoad maritum, quemadmodum & eum, cui in fundo vicini ſseruitus prædialis debetur, dominium eſsſse fundi ſseruientis, iura negant, l. loci corpus ff. ſsi ſseruitus vendicetur; & tamen reſspectu iuris ſseruitutis dominum eſsſse, concedunt iura. l. ſsemper aduerſsus, §. in hoc interdicto, verſs. ergo nunquam ff.: quod vi aut clam. Et vſsufructuarij ius, ſseruitutis eſsſse, quandoque dicunt; quandoque autem fictione quadam & ſsubtilitate iuris, dominium eſsſse concedunt, vt alio capite pleniùs demonſstrauimus. Et prædictam doctrinam vltra rationes ſsupradictas clarè probat Text. in dict. l. in rebus, C. de iure dotium. quæ, in verbo permanſserint, quod ſsignificat durationem, & perfectionem, l. vrbana 166. §. pernoctare. ibi: per totam enim noctem ſsignificat, ff. de verborum ſsignificatione. apertè demonſstrat, dominium ſsemper fuiſsſse & manſsiſsſse penes vxorem, licèt de iure ſsubtilitatis, res dotales in ſsubſstantiam mariti videantur tranſsire. Quod etiam ſsignificat Textus in l. cùm in fundo 81. ff. de

* iure dotium. Vbi Iureconſsultus Triphonius appellat maritum, quaſsi dominum rei in dotem datæ, penes quem anteà dixerat eſsſse rei dotalis dominium in l. quamuis, 78. ff. eodem titul. Ratione enim dictionis Quaſsi, reiecta Accurſsij explicatione, ibi, quam meritò reiicit Petrus Gregoriust in Syntagmate iuris, lib. 1. cap. 12. num. 7. ſsimilitudo dominij, propter commodum fructuum, non verum dominium ſsignificatur. Dictio enim illa Quaſsi,

* impropriam ſsignificationem vocabuli, & imperfectionem Dicti ſsignificat. l. 55. ff. de conditionib. Bartolus in l. ſsi is qui pro emptore, num. 5. & Iaſson ibi. num. 92. ff. de vſsucapionibus.

Et ſsic retenta ſsuperiori doctrina, & reſsolutione, ex ea ad nonnulla inferri, poterit opportunè, quæ ſsic per aliquem (ex omnibus, qui hactenùs ſscripſserint) non erunt adnotata. Et primò infertur ad ea, quæ in quæ

*ſstione adhuc tractata tradit Nicaſsius in princ. Inſstitutionum, Quibus alienare licet vel non, oppoſsitione 1. n. 6. Nam inprimis, dum diſstinguit inter Ius Ciuile & Naturale, deſstruitur eius opinio, ex his, quæ ſsuperiùs dicta ſsunt contra Barboſs num. 22. & 24. & dicendis contra Hieronymum de Cæuallos num. 45. infrà. Deinde, in quantum. diſstinguit ſstatum præſsentem à futuro, vt ſscilicet conſsiderato exitu rei, quando ſsoluitur matrimonium propter ſspem illam, vxor dicatur Domina, de|

p. 43

ſstruitur euidenter ex dictis ſsuprà contra Barboſsam n. 31. & 34. & his, quæ eruditè, & ſsubtiliter adnotauit Iacobus Cuiacius in recitationibus ſsolemnibus. in libros Codicis, ad titulum C. de iure dotium, ìn princ. fol. mihi 303. Vbi dicit, vxorem eſsſse dominam conſstante matrimonio, non tam, quòd quandoque dos ad eam reditura ſsit ſsoluto matrimonio, quàm quòd emolumentum dotis conſstante quoque matrimonio, licèt eius dotis maritus fingatur eſsſse dominus, re ipſsa redeat ad mulierem. Nam cùm maritus ſsuſstineat onera matrimonij, inde fit, vt emolumentum dotis redeat ad vxorem, & fruatur ipſsa potiùs dote quàm maritus; atque adeò vt ipſsa re videatur eſsſse domina, maritus eſsſse dominus ſsine re, propter onera matrimonij, quæ ſsunt vxor ipſsa, quæ alenda, curanda, tuenda eſst, & liberi, & alia ſsimilia.

Secundò infertur, Petrum Gregor. in Syntagmate iu

*ris. lib. 1. cap. 12. de dominio, proprietate, & poſsſseſsſsione. num. 7. eleganter, & verè loquutum in hac materia; nam, vt ſsuperiùs dixi, is pro certo tradit, vxorem conſstante matrimonio, verum dominium dotis habere; maritum autem propter commodum fructuum, fictione quadam, & ſsubtilitate iuris Dominum nuncupari. Id quod in Iure fieri ſsolitum eſsſse, duplici exemplo, rectiſsſsimè probat, vt ibi videri poterit.

Tertiò infertur ad ea, quæ & ſsubtiliter, & eruditè

* ſscribit Ioannes Vaudi. variarum quæſst. iuris, lib. 2. quæſst. 3. in princ. Ille enim in hac quæſstione optimè ſse habuic, & tandem cum iudicio probauit, (alia conſsultò prætermitto, quæ ibi videri poſsſsunt) mulierem aperto iure, intelligi dominam dotis, licèt dos in bonis mariti eſsſse videatur, quod dominium minimè arguit, vt anteà ego dixeram numeris præcedentibus.

Quarto infertur, Iacobum de Carolis. Pauonis. tertio

* colore num. 6. folio mihi 103. minimè percepiſsſse noſstræ quæſstionis veram rationem: is enim dicto colore 6. multa inuoluit de dominio, tandem dicit, conſstante matrimonio verè dominum & poſsſseſsſsorem dotis eſsſse maritum, quamuis vxor etiam dicatur domina, quia habet ius alimentorum, in quo decipitur apertè. Nam vt conſstat ex ſsuperioribus, verum dominium penes vxorem eſst, & mariti dominium fictitium, aut ſsine re vocatur, vt dicebat Cuiacius loco ſsuprà relato. Idque propter onera matrimonij, quæ ſsuſstinet, & alimenta, quæ ex dote vxori, & familiæ miniſstrat ipſse maritus: Malè ergo verum dominium tribuitur marito per dictum Authorem, quod vxoris eſsſse adhuc probatur.

Quintò infertur, Iacobi Cuiacij declarationem in

* hac materia valdè ſsingularem eſsſse, atque extraordinariam, nec per aliquem adhuc tactam. Ille enim, in recitationibus ſsolemnibus, ad libros Codicis, ad dictum titulum C. de iure dotium, in princ. multa dicit in hac quæſstione, tandem ſsuperiorem ſsententiam, quam amplectimur, probat expreſssè, conſstituitque vt ſsuprà dicebamus, verum dominium eum effectu, & re ipſsa vxoris eſsſse, dum conſstat matrimonium; maritum tamen iuris ſsubtilitate, & ſsine re, per dotis conſstitutionem dominum effici, vt pleniùs ibi legi poterit.

Sextò infertur, Antonij Pichardi nouiſsſsimam reſso

*lutionem in hac materia, aut contrariam eſsſse iis, quæ ipſse ſscripſsit, aut ſsaltem reſsolutioni noſstræ conuenire omnino. Id quod clare conſstat ex his, quæ tradit in princ. Inſst. Quibus alienare licet vel non. Vbi n. 10. reſsoluit verius videri, maritum dominum eſsſse. Poſstmodùm verò n. 11. vt ſsatisfaciat iuribus pro vxore adductis, animaduertit, maritum conſstante matrimonio, ſsubtili quadam iuris fictione, rerum dotalium dominum eſsſse; quamuis re vera, & naturaliter earum dominium ad vxorẽvxorem pertineat. Quod nos fatemur expreſssè; negamus tamen, (quod ipſse dicit) tale dominium, dum pendet matrimonium, ſsilere & inefficax eſsſse; nam eſst potiùs reipſsa, & cum effectu multùm efficax, propter alimenta, & ſseruitia, quæ vxori præſstantur, & alia quamplura, quæ mox dicentur, & contra Barboſsam idem dicentem ſsuperiùs adnotata ſsunt.

Septimò infertur, Hieronymi de Cæuallos nouiſsſsi

*mam diſstinctionem in hac materia, nouam non eſsſse, nec veram, atque iuris rationi minimè conuenire: is enim pract. quæſst ſsiue communium contra communes. l. 1. quæſst. 3. à num. 38. vſsq; ad num. 62. multa inculcat in hac quæſstione, tandem diſstinguit inter dominium ciuile, & naturale: Ciuile marito tribuit, Naturale autem vxori; quod mihi diſsplicet ex ſsequentibus. Primò ex his, quæ ſsuperiùs diximus, à num. 22. Quatenus contra Barboſsam, (qui ſsic diſstinguit, ſsed à prædicto Authore non refertur, nec Nicaſsius etiam ſsic diſstinguens loco ſsuprà relato) defendimus vtrumque, & verum dominium penes vxorem eſsſse conſstante matrimonio. Secundò, quia præfata diſstinctio ciuilis & naturalis dominij in quæſstione ſsuperiori, non ſsolum iure probari poteſst, imò contrarium apertè multorum iurium deciſsione probatur; enimuerò ſsi verum amamus, omnia iura, quæ in hac materia loquuntur, aut ſsimpliciter dicunt dominium eſsſse mariti, aut eſsſse vxoris, aut dotem in bonis mariti eſsſse, mulieris tamen eſsſse: nuſsquam verò vxori & marito ſsimul dominium tribuunt, aut ciuile & naturale inter eos diuidunt. Tertiò & vltimò, huic reſsolutioni repugnat vtriuſsque còmuniscommunis reſsolutio, & authoritas: Prima enim verum dominium & vtrumque marito tribuit, ſsecunda verò vxori. Tutius ergo erit ſsuperiorem ſsententiam amplecti, & contrariam reiicere.

Octauò infertur, ad l. 66. Tauri. quatenus diſsponit,

* quòd nemo teneatur ſsatiſsdare pro debito pecuniatio conuentus, abſsque eo, quòd præcedat probatio, ſsiue cognitio debiti ſsaltem ſsummaria, per teſstes, vel per inſstrumenta. Quod idem diſsponit l. 3. tit. 16. lib. 5. nouæ collectionis Regiæ. Et tamen prædictæ leges debent intelligi iuxta ius commune, vt procedant, quando reus conuentus actione perſsonali, non eſst ſsoluendo; & ſsic tenetur de iure ſsatisdare; ſsecus tamen, ſsi eſst idoneus & ſsoluendo; tunc enim non tenetur ſsatiſsdare, & idoneus dicitur, ſsi poſsſsideat bona immobilia, l. ſsciendum. ff. qui ſsatiſsdare cogantur. Vbi declarant plenè Doctores ſscribentes communiter: & poſst Rodericum Iuarez, & alios plures, Aluarus Valaſscus conſsultation. 66. per totam. Vnde illæ leges tantùm addunt iuri communi, vt in caſsu, quo pauper, ſsiue non idoneus, quia non poſsſsidet immobilia, tenetur ſsatiſsdare, intelligendum ſsit, ſsi prius præcedat ſsummaria cognitio debiti, per teſstes, vel per inſstrumenta, vt declarant Palacios Rubios, & Antonius Gomez. num. 1. in dicta l. 66. Tauri. Matienço in dict. l. 3. gloſs. 1. num. 3. & gloſs. 2. & Azeuedius ibi num. 2. Si igitur maritus conuentus actione perſsonali, bona dotalia immobilia poſsſsideat; ab onere ſsatiſsdandi, (quod vulgò dicitur Se arraygar) liberabitur, quia

* vt ſsupra diximus, talia bona in bonis mariti ſsunt, & ſsecundùm communem opinionem, habet poſsſseſsſsionem eorum, ita quod vxor non poſsſsideat, ſsed ſsolus vir, vt per Textum in. l. 1. & l. 3. ff. pro dote. l. 1. C. eodem titulo, l. Pomponius, §. in dotẽdotem, ff. de acq. poſsſs. adnotarunt ibi Gloſsſsa, Bartolus, & omnes Doctores communiter. Gloſsſsa etiam in l. ſsciendum. & ſsi fundus. ff. qui ſsatiſsd. cogantur, verbo, intelliguntur, & Bartolus expreſsẽexpresse ibi in princ. fatetur, quòd vir ſsolus poſsſsidet. Idem Bartolus in l. 3. § ex contrario, num. 6. ff. de acq. poſsſs. Gloſs. etiam, verbo, poſsſsidet, in l. aſsſsiduis. C. qui potiores in pig. habeantur. Decius in l. dotis, num. 2. C. de collat. & in conſs. 671. num. 6. Paleotus de nothis & ſspuriis filiis. cap. 50. num. 5. Cæpola ad tit. de vſsucap. pro dote. num. 4. folio mihi 441. Cephalus in conſs. 214. num. 4. lib. 2. & receptam ſsententiam teſstatur Alexander in dict. §. in dotem. Sub dubio tamen propter difficultatem Textus in l. ſsciendum, §. ſsi fundus. ff.

* qui ſsatiſsd. cog. qui videtur ſsentite, quòd maritus & vxor ſsimul poſsſsideant. Quod tenent alij plures, vt conſstat ex ſsuperioribus, & Cuiacio, cuius ſstatim mentionem faciam. Vnde pro explicatione illius Textus, reiectis his,

* quæ adeum adnotarunt Queſsada diuerſs. quæſst. iuris cap. 34. num. 20. & nouiſsſsimè Hieronymus de Cæuallos pract. quæſst. ſsiue, communium contra communes. |

p. 44

lib. 1. quæſst. 3. à num. 52. dici poteſst primò, verum eſsſse, maritum res dotales poſsſsidere, ſsed in dict. §. ſsi fundus, vxor non tenetur ſsatiſsdare, quia quoad effectum nõnon ſsatisdandi, pro poſsſseſsſsore habetur, vt declarat Gloſsſsa ibi. verb. intelliguntur. Quam ſsequuntur Bartolus, & omnes ibidem. Iaſson in leg. 3. §. ex contrario. n. 43. ff. de acq. poſsſs. & nouiſsſsimè Barboſs. in l. 2. §. quòd ſsi in patris. n. 3. in princ. ff. ſsol. mat. fol. 713. Et tunc admiſsſsa cõmunicommuni ſentẽtiasententia, ex alio etiam vltra prædictos Authores, conſstitui poteſst, mulierem à ſsatiſsdatione excuſsari, quia licèt dos in ſsubſstantia, & bonis mariti videatur eſsſse, dum conſstat matrimonium; re tamen vera mulieris eſst, vt ſsuprà diximus, vbi plenè probauimus, proprietatem, & verum dominium dotis vxoris eſsſse, commodum tamen fructuum, & adminiſstrandi ius marito concedi. Id autem ſsufficeret, vt vxor à prædicta ſsatiſsdatione liberari deberet, ex Textu in dict. l. ſciendũſciendum verſs. Item qui ſsolam proprietatẽproprietatem. Secundò dici poteſst, (vt eleganter Cuiacius ad

*notauit loco relato ſsuprà num. 43.) quòd quemadmodum adhibita ſsuperiori diſstinctione veri & proprij dominij penes vxorem remanentis, & fictitij penes maritũmaritum à lege conſsiderati, facimus duos dominos eiuſsdem rei, ſsic & conſsequenter duos poſsſseſsſsores rerum dotaliũdotalium iure dominij virum, & vxorem faciemus; vt ſsi dos conſsiſstat in immobilibus rebus, & vir & vxor earum intelligatur eſsſse poſsſseſsſsor, non oneretur in aliis cauſsis, ſsiue litibus ſsatiſsdare. Vnde eſst ſsummè notandus Textus in dict. §. ſsi fundus, tam pro vxore, quàm marito ad deciſsionem dictæ legis 66. Tauri, & dict. legis Reg. 3. vt non teneantur arraygarſse, ſsi actione perſsonali conuenti, bona dotalia immobilia habeant: & ad id commendat Iaſson ibi, in princ.

Nonò infertur, ad l. 11. 12. & 13. tit. 1. lib. 6. nouæ

* collectionis Regiæ. Quatenus diſsponitur ibi, quòd qui habuerit in bonis ſsummam mille ducatorũducatorum, teneatur ſsubire munus armatæ militiæ militum, quod in Hiſspania dicitur: De cauallero quantioſso. Vt ſscilicet prædictæ leges debeant intelligi, ſsi maritus habuerit bona propria, quæ faciant proprium patrimonium ipſsius; ideò ſsi in dotem bona receperit nón æſstimata, plus etiam quàm mille ducatorum valoris, talia bona non computabuntur in prædicta ſsumma, quia licèt videantur eſsſse in bonis mariti, non tamen faciunt proprium patrimonium illius, ſsed vxoris patrimonium ſsunt. Idemque dicendum eſst in aliis ſsimilibus caſsibus, in quibus tot ſsummæ bona requirentur in perſsona mariti, vti ex communi adnotauit Iaſson in d.l. ſsciendum, §. ſsi fundus, num. 2. ff. qui ſsatiſsdare cogantur. Decius in conſs. 666. num. 3. Et confirma

*tur ex ſsingulari deciſsione Textus in l. Lucius, 21. §. idem respondi. ff. ad municipalem. Vbi ſscribit Paulus: Idem reſspondi, conſstante matrimonio, dotem in bonis mariti eſsſse: ſsed ſsi ad munera municipalia accepto modo ſsubſstantiæ vocetur, dotem non debere cõputari.computari Ex quibus verbis apertè colligitur quòd bona dotalia, quamuis ſsint in bonis mariti, non tamen faciunt proprium patrimonium, aut ſsubſstantiam illius; ideò non computatur marito publica munera ſsubeunti, quia ex bonis dotalibus, quæ ſsunt proprium patrimonium, & ſsubſstantia vxoris, non eſsſset benè conſsultum Reipublicæ, ſsiue ciuitati. Et hæc eſst vera ratio illius legis, quam minimè aſsſsequuti ſsunt Queſsada diuerſs. quæſst. iuris. cap. 14. num. 19. Hieronymus de Cæuallos, practicarum quæſstionum ſsiue commu

*nium contra communes. lib. 1. quæſst. 3. num. 53. qui hoc tribuebat totum naturali dominio vxoris, cum tamen vtrumque, & verum dominium illius ſsit, vt ſsuprà vidimus, ſsic vt proprium dicatur patrimonium eiuſsdem: quòd ſsi dos æſstimata data fuerit marito, aut dotis præfatam ſsummam æſstimatam receperit, quia tunc dotis æſstimatæ verus dominus effectus eſst ipſse, vt in initio huius capitis diximus, prædicta ſsolutio non procederet, & conſsequenter talia bona computarentur in patrimonio mariti, dummodò aliàs facultatibus idoneus eſsſset; nam ſsi non ſsoluendo, cùm perinde habeatur, ac ſsi dos inæſstimata data fuiſsſset, non eſstet ſsatis conſsultum Reipublicæ, ex Gloſsſsa ſsingulari, verbo æſstimatæ, in l. in rebus. C. de iure dotium, quæ docuit, mulieri compete

*re vtilem rei vendicationem contra quemlibet poſsſseſsſsorem, non obſstante dotis æſstimatione, quando maritus non eſst ſsoluendo. Quam ſsequuntur, & multis exornant Antonius Gomez. in l. 50. Tauri, num. 44. Pinellus 3. parte legis 1. C. de bonis maternis, num. 15. Couarruuias practicarum quæſstionum. cap. 28. num. 8. Ioannes Guttieres de iuramento confirmatorio, prima parte, cap. 1. num. 9. Barboſsa in l. æſstimatis. ff. ſsoluto matrimonio. n. 25. in fine. & num. 26. & 28. & 33. Ideò vt excuſsetur, vel obligetur maritus, inſspiciendum eſst, an bona dotalia tradita fuerint marito, æſstimata ea æſstimatione, quæ faciat emptionem, vt tunc non computentur in patrimonio mariti; an cum æſstimatione, quæ faciat emptionem, vt tunc computentur, niſsi maritus ſsoluendo non ſsit, aut tot debitis vexetur, quòd illis deductis, & compenſsatis, ſsoluere non poſsſsit æſstimationem dotis.

Decimò & vltimò infertur, ad communem DD. re

*ſsolutionem, qui rectè conſstituunt communiter, maritum non poſsſse delicto ſsuo vxori præiudicare in dote, & conſsequenter bonis mariti confiſscatis, vxorem dotem ſsuam ſsaluam habere debere; vtpote cùm dos ſsit res aliena à marito, & proprium patrimonium, & ſsubſstantia vxoris, & ad hoc ſsunt Textus aperti in l. ob maritorũmaritorum, C. ne vxor pro marito, in. l. res vxoris, C. de donationibus inter virum & vxorem. in l. quiſsquis, §. vxores, C. ad legem Iuliam Maieſstatis, in l. ſsi quis la 2. & in authentica, Bona damnatorum. C. de bonis proſscriptorum. Et communiter Doctores in dictis iuribus, & alibi ſsæpè, vt teſstatur, & optimè declarat Andreas Gaill. practicarum obſseruationum. lib. 2. obſseruatione, 86. per totam. Ægidius Boſsſsius tit. de bonorum publicatione. num. 72. Iulius Clarus receptarum ſsententiarum. lib. 5. quæſst. 78. n. 21. Antonius Gomez, in l. 78. Tauri. num. 1. & 4. Ioannes de Matienço in l. 10. tit. 9. lib. 5. gloſs. 1. & Azeuedius ibi. num. 11. Cephalus in conſs. 214. num. 5. lib. 2.

back | | continue

Castillo Sot...: Opera omnia, sive...

CAPVT IV.

p. 37 SVMMARIVM.

p. 37
SVMMARIVM.