Castillo Sotomayor: Opera omnia, sive quotidianarum controversiarum iuris

back | | continue

CAPVT XXVIII.

Vſsusfructus, Vſsus, & Habitatio qualiter inter ſse differant, aut conueniant? vbi ad propoſsitum de his omnibus nonnulla accuratè, & diſstincté magis, quàm hactenùs enucleantur, Lex, ſsi alij vſsus 42. ff. de vſsufructu, l. per ſseruum, 14. § 1. & verſs. deniq;denique l. ſsed ſsi de fructu, 15. ff. de vſsu & habitatione, & l. huic ſstipulationi, ff. vſsufructuarius quemadmodum caueat, explicantur; & redditur vera ratio, quare fructus ſsine vſsu eſsſse non poſsſsit, vſsus ſsine fructu poſsſsit. Lex, cùm antiquitas, C. de vſsufructu, nonnullis exornatur, & vſsufructu legato quando ſsolus ipſse vſsus relictus præſsumatur? ſseptem coniecturis declaratur remiſsſsiuè cum Menochio.

SVMMARIVM.

1 Vſsumfructum, ſseruitutis ſspeciem eſsſse.
2 Vſsumfructum ſseruitutem perſsonalem eſsſse, non autem mixtam.
3 Et fundamentis eorum, qui vſsumfructum, ſseruitutem mixtam contendebant, pleniſsſsimê ſsatisfactum, remiſsſsiuè.
4 Petri Ricciardi commentaria, ad titulum Inſstitut. de vſsufructu, poſst huius Operis librum primum, ſsemel & integrè per Authorem ſscriptum, in lucem prodita fuiſsſse: & nonnullas vſsusfructus quæſstiones contineri, quæ & latè & eruditè tractantur; infinitas verò alias intactas relictas.
5 Vſsusfructus tanquam ius diſspoſsitum, & de per ſse, ſsimplicitérque conſsideratum, dicitur ius perſsonale, & non reale.
6 Vſsum, ſseruitutem perſsonalem eſsſse, & variis diuersisque modis definiri ab his, qui de hac materia tractarunt.
7 Omnium tamen definitiones aut in idem tendere, aut iure ipſso probari poſsſse.
8 Vſsus definitiones variæ referuntur, & Ioannis Corraſsij, aut Franciſsci Hotmanni definitio magis placet Authori.
9 Vſsus vocem æquiuocam eſsſse, & genericam, & variis modis ſsumi: primò enim ſsumitur pro iure ſseruitutis; ſsecundò pro commoditate vtendi; tertiò & quandoque pro vſsufructu; quartò pro eo, quod quis pro ſsuo vſsu habet; quintò & vltimo pro eo, quod dicitur communis vſsus loquendi.
10 Vſsus, ab vſsufructu, quibus differentijs ſseparetur?
11 Vſsusfructus ius vtendi & fruendi; Vſsus verò ius vtendi tantùm continet.
12 Quare vſsusfructus plenior eſst, & quidquid omninò emolumenti de re ſsumi poteſst, illud totũtotum amplectitur, non modò ad vſsum, ſsed vſsque ad lucrum & voluptatem, & quoſscumque alios vſsus; vſsus autem non plus habet, quàm quantum opus eſst, vt neque deſsit aliquid, neque in vllo abundet; tantùm neceſsſsitati, honeſstatique vitæ pro cuiuſsque conditione & dignitate conſsulatur.
13 Vſsuarius in iis cancellis, quibus vſsus ſsuus concluditur, vſsufructuario præfertur, in ſspecie legis, ſsi alij vſsus, 42. ff. de vſsufructu, vbi adducitur vera ratio illius legis; Petri Coſstalij interpretatio nouè expenditur & probatur, & Franciſsci Connani conſsideratio noua, nouè etiam reijcitur.
14 Vſsus ſsine fructu eſsſse poteſst, fructus ſsine vſsu non poteſst: vbi vera ratio redditur, & l. per ſseruum, 14. §. 1. cum l. ſsed ſsi de fructu, 15. ff. de vſsu & habitatione, conciliatur; quamplurium interpretationes reiiciuntur, & ſsententia Gloſsſsæ probatur.
15 L. per ſseruum, § primo, in verſsiculo, denique, ff. de vſsu & habitatione, & l. huic ſstipulationi, ff. vſsufructuarius quemadmodum caueat, explicantur.
16 Vſsufructu legato, quando ſsolus ipſse vſsus relictus præſsumatur? vbi ſseptem coniecturæ remiſsſsiuè adducuntur.
17 Vſsumfructum etiam, non modò vſsum teſstatorem vo|
p. 115
luiſsſse relinquere, aliquando ex coniecturis deducitur.
18 Habitationem, ſseruitutem perſsonalem eſsſse.
19 Habitationis nonnullæ definitiones traduntur.
20 Habitationem ſseruitutem non eſsſse, ex ſsententia Franciſsci Hotman̄iHotmanni quæ nouè refellitur per Authorem, & ad illum responderi poſsſse cum Corraſsio adnotatur.
21 Habitatio, Vſsusfructus, & Vſsus diſsſserunt in multis, & in quibuſsdam conueniunt.
22 Habitatio illis eiſsdem modis quibus Vſsus, & Vſsusfructus conſstituitur.
23 Habitationem qui habet, poteſst eam locare alteri, & gratis concedere.
24 Legis, cùm antiquitas, C. de vſsufructu diſspoſsitio, procedit indifferenter, ſsiue habitatio relinquatur in vltima voluntate, ſsiue inter viuos, ſsiue per viam reſseruationis, aut alio quouis modo.
25 Ad habitandum legare domum aliud eſsſse, & aliud legare habitationem, & aliud legare facultatem habitandi.
26 Domus cùm legatur ad habitandum, plena proprietas intelligitur legata.
27 Habitandi commoditas, ſsiue facultas dumtaxat cùm relinquitur, ea non poteſst alteri cedi, vel locari, quia in facto, non in iure conſsiſstit.
28 Franciſscum Connanum improbantem deciſsionem Iuſstiniani in l. cùm antiquitas, C. de vſsufructu, vel nimia ſsubtilitate, aut non leui temeritate argutum per Authorem.
29 Franciſsci Connani opinio contra IuſtinianũIuſtinianum, dato quòd in puncto iuris vera eſsſset, in hiſsce regnis obſseruari non poſsſset lege Regia lata, quæ Iuſstiniani conſstitutionem confirmat.
30 Is, cui habitatio relicta eſst, de habitando & fruendo arbitrio boni viri, cautionem interponere debet, & ibidem de vſsuario.
31 Habitationem morte eius, cui conceditur, finiri: non tamen capitis diminutione, vel per non vſsum.

PRo accurata, & perfecta huius Capitis explicatione, inprimis conſstituere neceſsſsariò duxi, Vſsumfructum eſsſse Ius alienis rebus vtendi, & fruendi, ſsalua rerum ſsubſstantia: Id quod expreſsſsum eſst in princ. Inſstitution. de vſsufructu, & in l. 1. ff. eodem titulo, & ſsuprà hoc eodem libro, ex cap. 4. latiùs explicauimus, & conſsequenter

* vſsumfructum ſseruitutis ſspeciem eſsſse, l. 1. vbi Gloſsſsa, Bartolus, & omnes Doctores communiter, ff. de ſseruitutibus, Corraſsius in rubrica illius tituli, num. 25. Cæpola in tractatu de ſseruitutibus, cap. 3. num. 1. Socinus Iunior in conſs. 174. num. 1. vol. 2. & dici ſseruitutem perſsonalem, non

* autem mixtam, l. 1. ff. de ſseruitutibus, vbi ſscribit Marcianus: Seruitutes, aut perſsonarum ſsunt, vt vſsus, & Vſsusfructus; aut rerum, vt ſseruitus vrbanorum prædiorum ac ruſsticorum. Per quem textum, & alios, ſsic tenuit Gloſsſsa in princ. Institut. de vſsufructu, & in l. non ſsolùm, la 2. §. tale, ff. de liberatione legata, & in l. ſsi quis binas ædes, per illum textum, ff. de vſsufructu, in verbo, ius, Bartolus in l. ſstipulationes non diuiduntur, num 6. & 27. ff. de verborum obligationibus, & ibidem Iaſson num. 4. Connanus Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 1. num. 1. & cap. 7. num. 1. in fine. Aretinus, Faber, Minſsingerus, Dinus, Platea, Portius, Nicaſsius, Balduinus, Paganinus, & alij, cum quibus communem ſsententiam conſstanter tuetur, & contrariæ partis fundamentis, hoc eſst, eorum, qui vſsumfructum ſseruitutem mixtam cõtendebantcontendebant, ple

*niſsſsimè ſsatisfacit Petrus Ricciardus, cuius commenraria

* ad titulum Institut. de vſsufructu, poſst huius operis librum primum ſsemel & integrè à me ſscriptum, in lucem prodita ſsunt: & nõnullasnonnullas vſsusfructus quæſstiones, & latè & eruditè tractatas continent, infinitas verò alias intactas relinquunt; is inquam ad principium Institut. de vſsufructu, ex num. 103. vſsque ad num. 121. quo numero, &

* tribus ſsequentibus, defendit etiam, quòd vſsusfructus tanquam ius diſspoſsitum, & de per ſse, ſsimplicitérque conſsideratum, dicitur ius perſsonale, & non reale: quod verum credo per fundamenta adducta ibidem; aut ſsaltem diſstinguendum fore, provt ibi diſstinguitur. Communem etiam ſsententiam, Vſsumfructum ſseruitutem perſsonalem eſsſse, defendimus ſsuprà hoc eodem lib. cap. 1. num 4. & tenet eam nouiſsſsimè, vbi nonnullis fundamentis contrariis reſsponſsum præbet, Petrus Auguſstinus Morla Empory 1. part. tit. 6. ff. de ſseruitutibus, quæſst. 1. ex n. 1. cum multis ſseqq.

Secundò conſstituendum eſst, Vſsum ſseruitutem etiam

* perſsonalem eſsſse, & variis diuersíſsque modis definiri ab his, qui de hac materia tractarunt: omnium tamen de

*finitiones aut in idem tendere, aut iure ipſso probari poſsſse, vt ex dicendis infrà conſstabit: Vſsus igitur, vt definit

* Vdalricus Zaſsius ad titulum ff. de vſsu & habitatione, eſst ſseruitus perſsonalis, quæ ea ſsola complectitur, quibus pro neceſsſsitate noſstra vtimur: aut, eſst ius vtendi re aliena, quatenus ad vſsuarij neceſsſsitatem ſsatis eſst, l. plen. 12. §. 1. ff. de vſsu & habitatione, vt rectè ſscribit Franciſscus Hotmannus ad princ. Inſstitut. de vſsu & habitatione, enunciat. 1. in princ. folio mihi, 258. cui aſsſsentire videtur, ſsed non refert eum Antonius Pichardus ad princ. eiuſsdem tituli, num. 1. vbi dicit, eſsſse ius alienis rebus vtendi ad vſsum quotidianum, quod in alium transferri non poteſst, & allegat textum in dicta l. plenum, §. 1. & l. 1. cum ſseqq. ff. de vſsu & habitatione, l. ſsi alij 42. ff. de vſsufructu, l. 20. verſs. la ſsegunda manera, l. 21. tit. 31. partita 3. vel dici poteſst, (quod mihi multùm placet) definitionem vſsusfructus conuenire valdè vſsui, ſsi ex ea dictio fruendi adimatur: hoc enim intereſst inter vſsum & Vſsumfructum, quòd illo tantum vtamur; hoc vtamur & fruamur. Quod eleganter & verè adnotauit Ioannes Corraſsius in anteludiis ad l. 1. ff. de ſseruitutibus, num. 6. & illius ſsententiam, in effectu probauit nouiſsſsimè, ſsed tacet illum, nec ſsuperiorum mentionem facit, Petrus Ricciardus, ad Rubricam, Inſstitut. de vſsufructu. n. 133. folio mihi, 53. dicens, quod vſsus nihil aliud eſst, quàm ius alienis rebus vtendi, ſsalua rerum ſsubſstantia, & quòd non ponitur in definitione fruendi ad differentiam vſsusfructus: deinde eodem num. 133. rectè aduertit Vſsus vo

*cem æquiuocam eſsſse, & genericam, & Variis modis ſsumi. Primò enim ſsumitur pro iure ſseruitutis, de quo loquitur titulus ff. de vſsu & habitatione, & Inſstitut. eodem, vt vltra eum expreſsſsim intelligit Iacobus Cuiacius in paratitla, ad titulum ff. de vſsu & habitatione, folio mihi. 45. & infrà dicetur. Secundò accipitur pro commoditate vtendi, l. ſsi alij, & ibi Gloſsſsa, ff. de vſsufructu, & vltra eum ſsic accipiunt poſst Bartolum, & alios plures, Antonius Vſsillus in §. æquè ſsi agat, Inſstitut. de actionibus, num. 20. Iaſson in l. ſstipulationes non diuiduntur, n. 30. ff. de verborum obligat. & ibidem Zaſsius n. 13. Tertiò, & quandoque pro vſsufructu, vt eſst textus cum Gloſsſsa, in authent. de non eligend. ſsecundò nuben. §. 1. & §. proſspeximus, & in authent. de hæredibus ab inteſstato venient. in §. ſsi verò, iuncta gloſsſsa ibidem, & vltra eum vide nonnullos caſsus per Crauetam, in conſs. 352. Quartò, pro eo, quod quis pro ſsuo vſsu habet, vel ſsui vſsus cauſsa paratum eſst, l. cum testamento, ff. de auro & argento legato. Quintò & vltimò pro eo, quòd dicitur communis vſsus loquendi, l. librorum, §. Quod tamen Caſsſsius ff. de legatis 3.

Vſsus autem ab vſsufructu quibus differentiis ſsepara

*tur, facilè agnoſscere poterit, qui vtrumque titulum prælegerit, ff. de vſsu & habitatione, & Inſstitut. eodem, vt ſscribit Petrus Coſstalius ad l. 1. ff. de vſsu & habitatione, in princ. & quamplures differentias congeſsſserunt in vnum Gregorius Lopez in l. 20. 21. & 27. tit. 31. partita 3. Forcatulus in l. 1. num. 15. ff. ſseruitutibus, & Ioannes Corraſsius in contextu eiuſsdem legis, num. 3. & 4. Vdalricus Zaſsius ad titulum, ff. de vſsu & habitatione, fol. 204. Franciſscus Connanus Commentariorum Iuris Ciuilis, lib. 4. cap. 5. per totum, fol. mihi. 239. Franciſscus Hotmannus ad princ. Inſstitut. de vſsu & habitatione, per totum. Modernus in labyrintho 16. legum cap. vlt. n. 167. Cæpola de ſseruitutibus vrbanorum cap. 5. & 6. Rebuffus in l. rectè dicimus, num. 5. de verborum ſsignificatione, Re|

p. 116

doanus de rebus Eccleſsiæ non alienandis, quæſst. 15. num. 6. fol. 69. Petrus Gregorius in Syntagmate iuris, lib. 4. c. 2. per totum, 1. part. Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de vſsu & habitatione, quæſst. 1. 2. & 3. fol. mihi 86. & 87. Petrus Surdus in conſs. 103. num. 13. lib. 1. Et nullo ex his relato, quinque differentias adducit nouiſsſsimè Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſstitut. de vſsufructu, num. 134. Præcipua tamen conſsiſstit in eo, quòd, vt dicunt omnes relati ſsuprà num. 8. Vſsusfructus, ius vten

*di & fruendi, Vſsus verò ius vtendi tantùm continet, in princ. & per totũtotum, Inſstitut. de vſsufructu, & de vſsu & habitatione. Quare vſsusfructus plenior eſst, & quicquid om

*ninò emolumenti de re ſsumi poteſst, illud totum amplectitur, non modò ad vſsum, ſsed etiam ad lucrũlucrum & voluptatẽvoluptatem, & quoſscumque alios vſsus; Vſsus autem non plus habet, quàm quantum opus eſst, vt neque deſsit aliquid, neque in nullo abundet, ſsed tantùm neceſsſsitati & vitæ, pro cuiuſsque conditione & dignitate, conſsulatur, vt tradit Connanus, qui cæteris omnibus elegantiùs loquitur, lib. 4. dicto cap. 5. num. 1. in princ. & vnanimiter probarunt omnes citati ſsuprà; id enim expreſsſsim deducitur ex dictis iuribus & titulis.

Vnde ex ipſsa vſsus natura, vt nihil deſsit, vſsuarius, ſsi

*ue is, cui vſsus legatus eſst, in his cancellis, quibus vſsus ſsuus concluditur, vſsufructuario præfertur, vt in ſspecie l. ſsi alij. 42. ff. de vſsufructu, ſsubtiliter conſsiderans Florentinus Iureconſsultus, ſsic ſscribit. Si alij vſsus, alij fructus eiuſsdem rei legetur; id percipiet fructuarius, quod vſsuario ſsupererit: nec minùs & ipſse, fruendi cauſsa, & vſsum habebit. Nec aliquo modo mihi placere poſsſsunt, quæ ad illum textum magis imaginariè, quàm verè adnotauit Franciſscus Connanus lib. 4. dicto cap. 5. num. 2. in fine: non modò enim ex illa lege non probantur, imò verbis eius expreſssè repugnant, & communiter omnes intelligunt, vt ab eodem vtrumque factum eſsſset legatum: libentiùs probauerim ex ſsuperiori ratione, & peculiari Vſsus natura id contingere, quòd vſsus vnius, ad alterius fructum traducendus non ſsit: & quamuis fructuarius vſsum habere non deſsinat, vt ibi dicitur, illud tamen tantùm habebit, quod plus eſst in vſsu alterius, nec quod ad vſsum vſsuarij ſspectat; concurſsus aut coniunctio erit inter eos, ob rationem prædictam; item quia ad diuerſsas res vocari videntur, l. huiuſsmodi, §. penultimo, ff. de legatis primò: at in coniunctis rem eandem eſsſse oportet l. re coniuncti, ff. de leg. 3. reliquum igitur, quod erit ab vſsu vſsuarij, ad fructuarium pertinebit: quam rationem vltimam eruditè, atque eleganter conſsiderat Petrus Coſstalius aduerſsariorum iuris parte 2. ad legem 1. ff. de vſsu & habitatione, in princ. & ad dictam l. ſsi alij, 42. ff. de vſsufructu, vbi etiam, & eruditè aduerit, fructum ſsine vſsu eſsſse non poſsſse; ideóque ſsi fructus ſsine vſsu legetur, ſsiue deducto vſsu, inutile legatum eſsſse, vt ſstatim dicetur: at hoc ſsi tacitè agatur, non eſst inutile, vt in ſspecie dictæ l. ſsi alij vſsus: conueniunt tamen vſsusfructus & Vſsus quoad modum conſstituendi, & terminandi; Vſsus enim iiſsdem, quibus vſsusfructus, conſstituitur & finitur modis: conſstituitur ergo vſsus teſstamento, pactionibus, & ſstipulationibus, finitúrque morte, capitis diminutione, non vtendo, ceſsſsione, & conſsolidatione, & rei interitu, l. 3. in fine, ff. de vſsufructu, l. 1. de vſsu & habitatione, in princ. Inſstitut. eodem tit. vbi nouiſsſsimè Antonius Pichardus n. 2. qui tranſscripſsit à Franciſsco Hotmanno, ſsed illum non refert, enunciatione 1. ibidem. Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſstitut. de vſsufructu. num. 134. in fine.

Tertiò conſstituendum eſst, ex dictis adhuc manifeſstè

* conſstare, Vſsum ſsine fructu eſsſse poſsſse; Fructum ſsine vſsu non poſsſse. Quod vltra rei naturam, ipſsa etiam vocabuli appellatio nos monet, dicitur enim vſsusfructus, non autem fructus vſsus, vt cum iudicio probauit Connanus lib. 4. dicto cap. 5. num. 1. meritò ergo dixit Vlpianus lib. 18. ad Sabinum, relatus in l. per ſseruum, 14. §. 1. ff. de vſsu & habitatione: Vſsusfructus, an fructus legetur, nihil intereſst: Nam fructui & vſsus ineſst: vſsui fructus deest; & fructus quidem ſsine vſsu eſsſse non potest: vſsus ſsine fructu pote. Denique ſsi tibi fructus, deducto vſsu, legatus eſst; inutile eſsſse legatum, Pomponius lib. 5. ad SabinũSabinum ſscribit: Et, ſsi fortè, vſsufructu legato, fructus adimatur; totũtotum videri adẽptumademptum ſscribit. Sed in contrarium fortiter vrget textus difficilis in l. ſsed ſsi de fructu, 15. ff. eodem tit. de vſsu & habitatione, qui contrariãcontrariam ſsententiam probare videtur, & duplicem continet dubitandi rationem. Prima conſsiſstit in eo, quòd vſsumfructum ſsine vſsu eſsſse poſsſse expreſssè denotat Paulus ibi, contra Vlpianum in dicto §. 1. Secunda, quoniam Iureconſsultus in verſsiculo, poterit, ſspeciem proponit, in qua vſsus apud vnum eſsſse poteſst, apud alium fructus ſsine vſsu, & apud aliũalium proprietas; vnde in vſsufructu non erit ius vtendi & fruendi, contra ea, quæ de natura vſsusfructus ſsuprà dicta ſsunt: In qua tamen contrarietate nequaquam admittendum eſst, continere ea iura inter ſse repugnantiam, & iuris antinomiam, vt exiſstimauit Budeus, ſsed malè quidem in l. finali ff. de ædilitio edicto: qui tamen conuincitur per textum in l. 1. in §. nulla itaque 8. C. de veteri iure enucleando, in illis verbis: Sed ſsit vna concordia, vna conſsequentia, aduerſsario nullo conſstituto. Et ibi Accurſsius verbo, Nullo, dicit: Nota nullum contrarium in legibus reperiri; quicquid ex aliis contrà defendat D. Felicianus in prooemio tractatus, de cenſsibus, num. 14. ad finem, contra quos eſst etiam textus in l. 2. C. eodem titulo, §. 16. Contrarium autem aliquod in hoc Codice poſsitum nullum ſsibi locum vendicabit, nec inuenietur, ſsi quis ſsubtili animo diuerſsitatis rationes excutiat. Nec etiam placere poſsſsunt quamplures interpretationes, quas ad dicta iura adduxerunt Cuiacius lib. 8. obſseruationum, cap. 9. Connanus lib. 4. Commentariorum Iuris ciuilis, cap. 5. num. 3. Charondas lib. 1. veroſsimilium, cap. 21. Forcatulus in l. 1. num. 16. ff. de ſseruitutibus, Modernus in l. 1. §. ſsed ſsi mihi, num. 70. ff. de verborum obligat. & in labyrintho diuidui & indiuidui 3. parte, num. 167. Ioannes Marcus Aquilinus in dicto §. ſsed ſsi mihi, num. 63. & 64. & in l. non ſsolùm, §. morte, ff. de noui operis nunciatione, num. 228. 229. 284. & 285. Ioannes Garſsia de nobilitate, gloſs. 5. num. 3. D. Felicianus tractatu de cenſsibus, in prooemio, num. 14. verſsiculo, Quod vel maximè. Petrus Auguſstinus Morla Emporij 1. part. tit. 6. ff. de ſseruitutibus, num. 90.

Quocirca ſsemper mihi placuit ſsententia Gloſsſsæ, verbo, inutile, in dict. l. per ſseruum, §. 1. quam iniuſstè ſsibi tribuit, aut ſsaltem Gloſsſsam non refert Vdalricus Zaſsius in l. ſstipulationes non diuiduntur, n. 12. & ſseqq. ff. de verborum obligationibus, & 1. part. Antinomiarum, num. 13. Vſsum dupliciter ſsumi & conſsiderari poſsſse, vt dicebam ſsuprà, num. 9. Aliquando enim ſsumitur pro ſseruitute vſsus, quæ diſstincta ſseruitus eſst ab vſsufructu, & aliis ſseruitutibus, vt in l. 1. ff. de ſseruitutibus, ibi: Vt vſsus & vſsusfructus, aut rerum, & c. Quo modo accipitur in tit. ff. & Inſstitut. de vſsu & habitatione. Aliquando verò ſsumitur pro commoditate & facultate vtendi, vt colligi valet ex l. is qui vſsumfructum, 20. ff. quibus modis vſsusfructus amittatur, l. & per iusiurandum, §. ſsi quis vſsumfructum, ff. de acceptilationibus: vnde quod Vlpianus ſscribit in dicta l. per ſseruum, §. 1. Vſsumfructum ſsine vſsu eſsſse non poſsſse, accipiendum eſst de vſsu, quatenus eſst commoditas, & facultas vtendi; cùm enim is, qui vſsumfructum habet, ius vtendi habeat, impoſsſsibile eſst, quòd habeat vſsumfructum ſsine vſsu, quia frui non poteſst, quin etiam vtatur: quod verò dicit Iureconſsultus Paulus in dicta l. ſsed ſsi de fructu, 15. intelligendum eſst de vſsu, quatenus eſst ſseruitutis ſspecies; tunc enim cùm ſsint ſseruitutes diſstinctæ, vſsusfructus erit ſsine ſseruitute vſsus; nec eo modo vnquam ineſst vſsus vſsufructui, nam ſsi ineſsſset, daretur ſseruitus ſseruitutis, quod eſsſse non poteſst, l. 1. ff. de vſsufructu legato: Vſsusfructus ergo eſsſse non poteſst ſsine vſsu, quatenus eſst commoditas & facultas percipiendi fructus; quatenus verò eſst ſseruitus, ſsic. Quem intellectum ſsequitur etiam Antonius Vſsilius in §. æquè ſsi agat, num. 20. Inſstitut. de actionibus, & alios referens Antonius Gomez, tomo 2. variarum, cap. 10. de indiuiduis, num. 19. in fine, verſs. ſsed vera & mentalis ſsolutio. |

p. 117

Doctor Spino in speculo, gloſsſsa. 13. de legato vſsusſsructus, num. 21.

Ex his etiam explicari poterit textus in dicta l. per ſser

*uum, §. 1. in verſs. deniq;denique ff. de vſsu & habitatione, cui repugnare videtur l. huic ſstipulationi 5. ff. vſsufructuarius quemadmodum caueat: quo loco ſsupponere videtur Iureconſsultus, legatum vſsusfructus dempto vſsu, validum eſsſse & vtile, dicit enim in verſs. Ergo: Ergo et ſsi fructus ſsine vſsu obtigerit, ſstipulatio locum habebit. Et tamen contrarium dicit expreſsſsum Vlpianus in dict. verſs. denique, inutile eſsſse legatum, ſsi fructus deducto vſsu legatus eſst: quam ob rem plures ſsolutiones, & interpretationes adduxerunt Cuiacius, Connanus, Charondas, & Budeus in locis relatis ſsuprà, n. præcedenti, Idem Cuiacius obſseru. lib. 13. cap. 12. Alciatus lib. 2. Parergon, cap. 13. Robertus lib. 1. recept. lection. cap. 9. ſsed dicendum eſst, legatum fructus, deducto vſsu, id eſst, commoditate & facultate vtendi, inutile eſsſse, vt in dict. verſs. denique: quod verò ſscribit Vlpianus in dict. l. huic ſstipulationi, de ſseruitute vſsus accipiendum eſst; poteſst enim fructus ſsine ſseruitute vſsus obtingere, cùm ſsint diuerſsæ ſseruitutum ſspecies. Ex quibus adnotandum eſst, verba illa, ergo fructus, non eſsſse teſstatoris, provt nonnulli, ſsed malè, exiſstimare ſsolent, ſsed potiùs Iureconſsulti; nam cùm huiuſsmodi ſseruitutes ſseparari poſsſsint, vt in dict. verſs. poterit. & docuiſsſset Vlpianus in cautione de reſstituendis rebus, quæ ab vſsufructuario præſstari debet, in tempus quo vſsusfructus ad eum pertinere deſsierit, delendam eſsſse, dictionem, fructus, quoties ſsolus vſsus legatus eſsſset; & ſsic de ſsolo vſsu, non etiam de fructibus cauendum, ne plus in cautione contineatur, quàm in legato venit; infert in dicto verſsiculo, ergo & ſsi fructus, idem dicendum eſsſse, ſsi ſseruitus fructus ſsine vſsus ſseruitute obueniat, vt in ſspecie textus in dict. l. ſsed ſsi de fructu, 15. in verſs. poterit, ff. de vſsu & habitatione: & ſsic colligitur ex Gloſs. in dict. l. huic ſstipulationi, in verbo, ſsine vſsu, dum dicit: Sine ſseruitute vſsus, quia ſsine vtilitate vſsus eſsſse non poteſst. Et ſsequuntur illam Albericus, & Angelus in l. 1. §. ſsi vſsusfructus, ff. ad leg. Falcidiam. Idem Angelus, Ludouicus, & Imola in l. ſstipulationes non diuiduntur, ff. de verborum obligat. vbi dicit communem reſsolutionem Iaſson num. 30. verſs. contra prædicta opponit Bartolus.

Quartò conſstituendum eſst, vſsusfructus legatum regu

*lariter ius vtendi, & fruendi; aliquando tamen ſsolum vsũvsum continere, vt cum teſstator etſsi verbis relinquere videtur vſsumfructum, relinquere tamen ſsolum vſsum intendit: quod ex coniecturis diiudicari poteſst, atque ex illis dumtaxat pendet, vt poſst Caſstrenſsem, in conſs. 416. lib. 2. reſspondit Craueta in conſs. 25. num. 28. & ſseptem coniecturas, ex quibus vſsufructu legato, ſsolus ipſse vſsus relictus præſsumitur, congeſsſsit Menochius lib. 4. præſsumptione 135. per totam, qui hac de re videndus erit omninò, ne quæ ab eo plenè reſsoluta ſsunt, inaniter tranſscribamus. AliquãdoAliquando etiam exſstant coniecturæ, quibus col

*ligitur, teſstatorem voluiſsſse relinquere non modò vſsum, ſsed etiam vſsumfructum, vt ibid. aduertit Menochius in fine, & nonnullas coniecturas recenſset Craueta, in conſs. 352.

Quintò & vltimò conſstituendum eſst, habitationem,

* ſseruitutem perſsonalem eſsſse: Id quod pro certo tradunt omnes ferè, qui de hac materia tractarunt, & Doctores communiter in §. final. Inſstit. de vſsu & habitatione, & in l. 1. ff. de ſseruitutibus, vbi conſstanter defendit Ioannes Corraſsius in contextu illius l. num. 4. per totum, & admittunt Cæpola de ſseruitutibus Vrbanorum, cap. 6. Connanus Commentariorum Iuris Ciuilis, lib. 4. cap. 5. ex num. 4. Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris lib. 4. c. 2. num. 10. 1. part. Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 9. tit. 4. num. 8. fol. 394. Vincentius Carocius de locato & conducto, tit. de vſsu & habit. quæſst. 1. & 3. fol. 87. Antonius Pichardus in dicto §. finali Inſstit. de vſsu & habit. n. 1. & nouiſsſsimè nullo ex his relato, Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſstit. de vſsufructu, num. 135. qui duo ſsic Habitationem definiunt, vt ſsit Ius quoddam

* proprium ab vſsu & vſsufructu differens, vt dicit Pichardus vbi ſsuprà, vel ius ſseparatum ab vſsu & vſsufructu, in habitando conſsiſstens, quod tantùm in domo conſstituitur, vt dicit Ricciardus dict. num. 135. in princ. per textum, in l. cùm antiquitas, C. de vſsufructu, & in §. finali. Inſstit. de vſsu & habit. Quod in effectu dixerant anteà (ſsed à prædictis non referuntur) Ioannes Corraſsius, & Franciſscus Mantica: ille enim in contextu dict. l. 1. ff. de ſseruit. num. 4. ſscribit, ſsic ſsolitum eſsſse, & rectè quidem, Habitationem definire, vt Ius ſsit liberè in aliena domo habitãdihabitandi, ab vſsu & vſsufructu ſseparatum: hic verò de coniecturis vltim. volunt. lib. 9. dict. titul. 4. num. 8. fol. 394. dicit, quòd ſseruitus Habitationis, eſst Ius quoddam proprium & diſstinctum ab vſsu ædium, & vſsufructu; verumenimuerò Franciſscus Hotman̄usHotmannus in dict. §. finali de

* vſsu & habit. enunciat. 1. probare contendit, HabitationẽHabitationem, ſseruitutem non eſsſse, & in hoc differre ab vſsu, & Vſsufructu. Idcircò conſstituit proprium ius eſsſse, ab vſsu, & Vſsufructu differens, ſsiue facultatem gratis per ſse habitandi in alieno ad certum tempus, & plerumque, quandiu habitator viuet, per textum in l. habitatio, 10. ff. de vſsu & habitatione: Deinde conſstituit, quòd vſsus eſst seruitus, & in dominio cõſtituitconstituit, atque ob id, vindicatione petitur: Habitatio verò non eſst ſseruitus, ſsed ius quoddam ſseparatum, vt in dict. §. finali, Imperator ſscripſsit, quia non in dominio, ſsed in obligatione conſsiſstit, vt hæres damnatus, vel ſstipulandi reus liberam habitationem præſstet. Sed quod attinet ad primum, prædictam Franciſsci Hotman̄iHotmanni definitionem veram credo, quam repetit ipſse, & ſsingula illius verba latiùs explicat in Epitome Digeſstorum, lib. 7. tit. ff. de vſsu & habit. num. 9. per totum, fol. mihi 122. & obſseru. lib. 3. cap. 23. de habit. eiúſsque cum vſsu, & precario differentia, fol. 98. & in commentariis verborum iuris, verbo, habitatio, el. 1. & 2. fol. mihi 694. Quoad ſsecundum verò, adhuc à communi ſsententia non recedendum putarem, ex dictis per Corraſsium vbi ſsuprà, in contextu dict. l. 1. ff. de ſseruitut. num. 4. vbi reſspondet ad textum, in dict. §. Finali. de vſsu & habitatione.

Differunt tamen vſsusfructus, Vſsus, & Habitatio in

* multis, quæ facilè deprehendi poſsſsunt ex dictis iuribus, & nonnullas differentias conſsiderant Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 4. cap. 2. num. 10. Connanus, Hotman̄usHotmannus, Cæpola, Vincentius Corraſsius, & Pichardus, in locis relatis ſsuprà, & differentias, & cõuenientiasconuenientias congeſsſsit nouiſsſsimè Petrus Ricciardus ad rubricam, Inſstit. de vſsufructu, num. 235. per totum: inter alia tamen conueniunt in hoc, quòd quemadmodùm Vſsusfructus,

* & Vſsus conſstituuntur inter viuos, pactionibus, & ſstipulationibus, & in teſstamento, aut alia vltima voluntate: ita iiſsdem illis modis Habitatio conſstituitur, vt poſst gloſsſsam verbo, aliquo modo, in §. finali. Inſstit. de vſsu & habitatione, ſscribunt communiter Doctores ibi. vt de communi teſstatur Ricciardus vbi ſsuprà, num. 135. ad finem: deinde conuenit vſsufructui in hoc, quòd quemadmodùm poteſst vſsufructuarius ius ſsuum alteri concedere, locare, & alienare, vt infrà alio cap. plenè pro

*babimus; ſsic & is, qui habitationem habet, locare, & gratis concedere alteri poteſst, vt eſst textus in l. cùm antiquitas, C. de vſsufructu, & in hoc differt ab vſsu, quia vſsuarius ius ſsuum alteri locare non poteſst, §. item is, qui ædium, vbi aliis iuribus confirmat Antonius Pichardus num. 1 2. & 3. Inſstit. de vſsu & habitatione, Ricciardus vbi ſsuprà, dicto num. 135. verſs. Tertiò differt. Vltra quos, & reliquos in hac materia ſscribentes nonnulla adnotare omninò neceſsſsarium duxi.

Primum, quòd textus in dict. l. cùm antiquitas, C. de

* vſsufructu, & eius diſspoſsitio procedit indifferenter, ſsiue habitatio relinquatur in vltima voluntate, ſsiue inter viuos, ſsiue per viam reſseruationis, ſsiue alio quouis modo, vt tradit Afflictis dicens, quòd ita declarauit Concilium Neapolitanum deciſs. 401. n. 7. & ſsequitur Vincentius Carocius vbi ſsuprà, quæſst. 3. de vſsu locati, n. 3. fol. 87.

p. 118

Secundò, aliud eſsſse, domum legare ad habitandum; &

* aliud, legare habitationem; & aliud, legare facultatem habitandi: nam primo caſsu, ſsi domus fuerit legata ad

* habitandum, plena proprietas intelligitur legata; quòd ſsi Habitatio, hoc eſst, Ius habitandi; ſseruitus, & ius habitandi cenſsetur relictum, quod eſst proprium, vt in dict. l. cùm antiquitas; & conſsequenter vtroque caſsu iuri locandi locus erit indubitanter ex deciſsione illius legis:

* cæterùm ſsi commoditas aut facultas dumtaxat habitandi relicta fuerit, ea non poteſst alteri cedi, nec locari, quia in facto, non in iure conſsiſstit: ſsic reſsoluit, & omnia ſsuperiora comprobat Mantica de coniecturis vltim. voluntat. lib. 9. tit. 4. num. 9. fol. 394. & vide Gregorium Lopez in l. 27. tit. 31. part. 3. gloſsſsa 1. ad medium.

Tertiò Franciſscum Connanum improbantem deci

*ſsionem Iuſstiniani in dict. l. cùm antiquitas, C. de vſsufructu, vel nimia ſsubtilitate, aut non leui temeritate arguendum: is enim Commentariorum Iuris ciuilis, lib. 4. cap. 5. num. 6. fol. 241. adeò auſsus eſst Iuſstiniani deciſsionem notare, & argumentationibus quibuſsdam impugnare, vt non dubitauerit aſsſserere, nullum eſsſse vel mediocriter eruditum, qui non libenter ab illa conſstitutione recedat: inferens deinde, quòd ſsi hodie apud nos legaretur alicui, alicuius domus habitatio, non conceſsſsuros Iudices vt aliis eam locaret, quod tamen in hisce

* Regnis obſseruari non poſsſset, dato, quòd in puncto iuris vera eſsſset Connani opinio. Quod nunc non firmo, id potiùs conſsultò prætermittere volui, proptereà quod l. 27. tit. 31. partit. 3. expreſsſsim confirmat deciſs. dictæ l. Cùm antiquitas, ibi: E puede morar en ella eſste a quien otorgaron la morada con la compañía quæ tuuiere, e a um ſsi la quiſsiere arrendar, o alogar puedelo facer. Et vide infrà, cap. 73. ex num. 21. vbi de intellectu, & materia d.l. cum antiquitas.

Quartò, ſsingularem eſsſse deciſsionem dict. l. Regiæ,

* quatenus ſstatuitur ibi, debere eum, cui habitatio relicta eſst, de habitando & fruendo arbitrio boni viri cautionem interponere, quod in vſsuario probatur in l. huic, verſs, ſsed & ſsi vſsus, & in l. penultima, ff. vſsufructuarius quemadmodùm caueat, Azo in Summa, C. de vſsufructu, in fine, Pinellus 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, n. 75. in princ. & eo non relato, Ricciardus in rubrica, Inſstit. de vſsufructu, num. 134. in fine, & in habitatione, & operis ſseruorum probauit Imola in cap. vlt. num. 29. de pignoribus.

Quintò tandem & vltimò, habitationem morte eius,

* cui conceditur, finiri, non tamen capitis diminutione, vel per non vſsum, quia magis in facto, quàm in iure conſsiſstit, l. ſsi habitatio, 10. ff. de vſsu & habitatione, l. habitatio, C. de vſsufructu Hotman̄usHotmannus, & Pichardus, in §. vlt. Inſstitut. de vſsu & habitatione. Ricciardus ad rubricam, Inſstit. de vſsufructu, num. 135. verſs. 1. quia vſsusfructus, & vltra eos Cuiacius in paratitla, ad titulum, ff. de vſsu & habitatione, in fine, fol. mihi, 45. vbi aliam rationem aſsſsignat, & confirmatur dict. l. Regia 27. tit. 31. partit. 3. dicitur enim in fine: E non puede ome perder el derecho que a ganado en tal morada, fueras ende tan ſsolamente por ſsu muerte, o quitandola ſsin premia en ſsu vida.

back | | continue

Castillo Sot...: Opera omnia, sive...

CAPVT XXVIII.

SVMMARIVM.