Castillo Sot...: Opera omnia, sive...

 Legal Information & Privacy

CAPVT XXXIII.

CAPVT XXXIII.

Vſsufructuarius qualiter vti debeat, vt ſsubſstantiam rei fructuariæ neque immutet, neque corrumpat, ſsed & ſsi quid ædificauerit, an poſsſsit ipſse tollere, ſsiue refigere hoc, aut expenſsas repetere, vel refixa vendicare: demum, quare non poſsſsit formam rei fructuariæ quocumque modo, etiam in melius reponendo mutare, neque ædificium inchoatum conſsummare: vbi hæc materia accurata, dilucida tamen & diſstincta manu tractatur, quæcumque iura ad propoſsitum ſsunt, declarantur, & nonnulla & nouè, & meliùs quàm hactenus, ab Authore adnotantur.

SVMMARIVM.

  • 1 Iureconſsultorum reſsponſsa quædam omninò prælegenda pro huius Capitis explicatione.
  • 2 Authores nonnulli referuntur, qui eruditè & eleganter de hac materia tractarunt.
  • 3 Borgninus Caualcanus notatus per Authorem, quod breuiter nimis de hac materia loquatur, & multa intacta relinquat, quæ ad explicationem huius Tractatus prætermitti non poterant.
  • 4 Vſsufructuarius ſsic rebus vti, fruique tenetur, vt ſsubſstantiam rei neque immutet, neque corrumpat, ſsed ſsaluam potiùs, illæſsam, atque integram conſseruet; aliàs enim vſsusfructus durare, aut conſsiſstere non poteſst, quoniam mutare rem, eſst excedere ius vſsufructuarij.
  • 5 Vſsufructuarius non tantùm rei ſsubſstantiam & formam mutare vetatur, ſsed etiam eius vſsum, ſsi hoc modo futura eſst proprietarij deterior conditio.
  • 6 Vſsufructuarius abſsque proprietarij licentia, nec formam rei mutare, nec ampliare, vel addere, aut detrahere, nec de nouo ædificare poteſst, quamuis melius repoſsiturus ſsit: alias vſsusfructûs iure priuatur, & proprietario ad intereſsſse tenetur, nec poterit repetere, nec retentionem habere eius, quod ſsic conſsumpſserit: Intelligendo proùt latiùs explicatur infrà, num. 10. 11. & 12.
  • 7 Vſsufructuarius qualiter debeat vti domo, vt dicatur vti arbitrio boni viri.
  • 8 Iacobi Cuiacij distinctionem in hac materia, eſsſse contra verba textus in l. æquiſsſsimum, §. ſsed ſsi ædium, ff. de vſsufructu, & verè & nouè probatum ab Authore.
  • 9 Vſsufructuarium etiam inuito proprietario, facere poſsſse omnia, quæ pertinent ſsolùm ad ornamentum, vbi Angeli de Peruſsio ratio expenditur, & probatur.
  • 10 Circa id, quod dictum fuit cum Caualcano ſsuprà, n. 6. vt nec repetere, nec retinere poſsſsit vſsufructuarius, quod in ædificando, vel mutando formam rei conſsumpſsit, latiùs inſsistit Author, & in allegatione duarum legum rectè eundem Caualcanum redarguit.
  • 11 Alberici de Roſsate reſsolutio m dubio ſsuperiori proponitur, ratio quædam eiuſsdem nouè & verè confutatur, & de l. ſsed & ſsi quid inædificauerit, 19. ff. de vſsufructu, meliùs quàm adhuc agitur.
  • 12 Sententia Authoris proponitur in præfata quæſstione & quatuor caſsibus diſstinctis, dilucidiùs, quàm hactenùs enucleatur.
  • 13 Vſsufructuarius ædificium inchoatum conſsummare non poteſst; vbi proponitur difficultas l. vſsufructuarius, 68. ff. de vſsufructu, & num. ſseq.
  • 14 Vſsufructuali cuius loci, vel rei legato veniunt omnia, ſsine quibus inutile legatum eſsſset, vel fructuarius vtifrui non poſsſset.
  • 15 Vſsufructu relicto, ſsi fructuarius vti non poſsſsit re ad prædia, propter ius inneris alterius prædio contiguo relictum, vel propter aliam cauſsam, hæres teneatur facere, quod fructuarius liberè vti poſsſsit, & redimere viam.
  • 16 Legato prædio, debetur & ſseruitus, quæ legata non eſst, quando legatum prædij eſsſset & inutile, niſsi ſseruitus præſstaretur.
  • 17 Communis interpretatio ad dict. l. vſsufructuarius, 68. probata, & nonnullis obiectionibus cum Pinello ſsatiſsfactum.
  • 18 Cuiacium rectè percepiſsſse rationem dict. l. vſsufructuarius, 68. & verba eiuſsdem ad propoſsitum elegantia relata.
  • 19 Noua & ſsubtilis ratio ad dictam l. conſsiderata, & num. ſseq.
  • 20 Tempus & dilationem, in fauorem & commodum hæredis præſsumitur teſstator appoſsuiſsſse.
  • 21 Pater legitimus adminiſstrator & vſsufructuarius bonorum aduentitiorum filij, ædificium inchoatum conſsummare poteſst; imò ad id tenetur, ſsi filio vtile fuerit.
  • 22 Vſsufructuarium non poſsſse exſstirpare ſsyluam, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere, aut aliis modis mutare formam rei, etiam in aliam meliorem.
  • 23 Proponitur difficultas l. æquiſsſsimum, 17. §. proinde, verſs. & ſsi fortè in hoc, ff. de vſsufructu, & communis interpretatio improbatur.
  • 24 Dictio Vel, ſsuâ naturâ ponitur inter diuerſsa.
  • 25 Recentiorum intellectus quidam, ad dictum verſsiculum, & ſsi fortè in hoc, confutatus.
  • 26 Aliter declaratus textus in dict. verſs. & ſsi fortè, & nonnullis contrariis nouiter ſsatisfactum.
PRo abſsoluta & diſstincta huius Capitis explicatione,
1
* primò conſstituere neceſsſsarium duxi, Lectorem monendum, de hac materia ante omnia, oportere nonnulla Iureconſsultorum reſsponſsa originaliter, atque attentè prælegere; ex eis enim, tanquam à fonte, vera cuiuſsque rei ratio, & doctrina deducenda erit: textum in|
p. 135
quam in l. vſsufructu, 7. §. hac ratione, cum duabus legibus ſseqq. l. æquiſsſsimum, 17. §. fructuarius, cum reliquis omnibus §§. ſseqq. l. ſsed & ſsi quid, 19. l. vſsufructuarius nouum. 51. l. vſsufructuarius, 68. ff. de vſsufructu: legen
2
*dos etiam omninò Arias Pinellum (qui cæteris aliis elegantiùs tractat) 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, ex num. 52. vſsque ad num. 59. Franciſscum Connanum Commentariorum iuris ciuilis, lib. 4. cap. 3. n. 1. & 2. fol. 231. Corraſsium, Charondam, Loriotum, & Coſstalium, in locis relatis per Pinellum vbi ſsuprà, & vltra eum, Franciſscum Hotmannum obſseruationum, lib. 3. cap. 36. per totum, fol. mihi, 435. Ioannem Garciam de expenſsis & meliorationibus, cap. 11. ex num. 38. vſsque ad num. 45. Petrum Gregorium in ſsyntag. iuris lib. 4. cap. 3. num. vlt. per totum, 1. part. Cuiacium recitationum ſsolemnium, in lib. Digeſstorum, ad l. ſsi iter, 10. ff. de ſseruitutibus. Denique notandum Borgninum Caualcanum; quippe cùm
3
* ipſse breuiter nimis de hac materia loquatur, & multa intacta relinquat, quæ ad explicationem huius tractatus prætermitti non poterant, vt conſstat ex dictis ab illo, de vſsufructu mulieri relicto, num. 158. fol. 353.
Secundò & principaliter conſstituendum eſst, vſsum
4
*fructum eſsſse Ius alienis rebus vtendi & fruendi, ſsaluâ rerum ſsubſstantiâ, vt ſsæpe repetitum eſst, & nonnullis capitibus ſsuprà hoc eodem libro plenè declaratum. Inde euenire, quòd vſsufructuarius ſsic rebus vti, fruíque teneatur, vt ſsubſstantiam rei neque immutet, neque corrumpat, ſsed ſsaluam potiùs, illæſsam, atque integram conſseruet; aliàs enim vſsusfructus durare, aut conſsiſstere non poteſst, quoniam mutare rem, eſst excedere ius vſsufructuarij: ita docuit Gloſsſsa communiter approbata verbo, ſsalua rerum ſsubſstantia, in princ. Inſstit. de vſsufru
5
*ctu, & quampluribus legibus confirmat eleganter Franciſscus Connanus lib. 4. dicto cap. 3. num. 1. à princ. qui num. 2. rectè aduertit, quòd vſsufructuarius non tantùm rei ſsubſstantiam, & formam mutare vetatur, ſsed etiam eius vſsum, ſsi hoc modo futura eſst proprietarij deterior conditio, vt latiùs exponitur iuribus ibidem adductis, & probatur in l. æquiſsſsimum, 17. §. ſsed ſsi ædium, cum §§.
6
* ſseqq. ff. de vſsufructu, Fructuarius igitur, vt generaliter dixerim, abſsque proprietarij licentia nec formam rei mutare, nec ampliare, vel addere, aut detrahere, nec de nouo ædificare poteſst, quamuis meliùs repoſsiturus ſsit: aliàs vſsusfructus iure priuatur, (vel, vt propriùs dicam, rei mutatione exſstinguitur) & proprietario ad intereſsſse tenetur, nec poterit repetere, nec retentionem habere eius, quod ſsic conſsumſsit: ſsic poſst Corneum, Aretinum, Florianum, Cæpolam, & Albertum Brunum, reſsoluit Borgninus Caualcanus de vſsufructu mulieri relicto, num. 158. qui allegat textum in l. hactenus, cum l. ſseq. ff. de vſsufructu, ibi: Neque autem ampliare, nec inutile detrahere poſsſse: quamuis melius repoſsiturus ſsit. Et eſst textus ſsingularis in l. vſsufructuarius, 51. ff. de vſsufructu, vbi Iureconſsultus Neratius ſsic ſscribit: Vſsufructuarius nouum tectorium parietibus, qui rudes fuiſsſsent, imponere non potest; quia, tametſsi meliorem, excolendo ædificium, domini cauſsam facturus eſsſset, non tamen id iure ſsuo facere poteſst. Idem quoque probat Iulianus Iureconſs in l. æquiſsſsimum, 17. §. fructuarius, & §. inde Nerua, §. item ſsi domus, & ſsed ſsi ædium, ff. eodem tit. vbi dicit, quòd ſsi ædium vſsusfructus relictus fuerit, poterit vſsufructuarius lumina immittere in domum, colores, picturas, ſsigilla, & marmora, & reliqua, quæ ad ornatum pertinent, facere; non tamen poterit dietas transformare, vel coniungere, eas ſseparare, vel atrium mutare, vel viridaria ad alium modum conuertere, vel aditus porticùſsve aperire, & reddit horum omnium rationem in fine, in hæc verba: Excolere enim quod inuenit, poteſst, qualitate ædium non immutata. Et in dicto §. item ſsi domus, rectè explicat Angelus de Peruſsio, qualiter vſsufructuarius debeat vti domo, vt dicatur vti arbitrio boni vi
7
*ri. Quod ex dictis §§. ſsatis colligi poterit, & eorum verba latè explicat idem Angelus in §. fructuarius per totum, dict l. æquiſsſsimum, atque ex Recentioribus, Petrus Gregorius in ſsyntagmate iuris, lib. 4. cap. 3. num. vlt. per totum, Cuiacius recitationum ſsolemnium, in lib. Digeſstorum, ad l. ſsi iter, 10. ff. de ſseruitutibus, in princ. Quem
8
* locum vt primùm prælegi, ſstatim aduertebam vnum aſsſserere ipſsum, quod palam eſst contra textum in dict. l. æquiſsſsimum, §. ſsed ſsi ædium; inquit Cuiacius, vſsufructuarium ædium ita demum poſsſse ædes pingere, ſsi pictas acceperit, alioqui non poſsſse: Et tamen in eo §. generaliter dicitur: Sed & colores, & picturas, & marmora poterit, & ſsigilla, & ſsiquid ad domus ornatum pertinet. Nec diſstinguitur, an pictas, vel non pictas ædes acceperit fructuarius, indiſstinctè etiam intelligunt omnes Doctores communiter, maximè Angelus de Peruſsio in eadem l. æquiſsſsimum, §. fructuarius, num. 5. vbi ex dictis verbis generaliter adnotauit, vſsufructuarium etiam in
9
*uito proprietario facere poſsſse omnia, quæ pertinent ſsolùm ad ornamentum: & reddit rationem, quia ornamenta ſsemper ſse habent per modum ſsimplicis qualitatis, & durat eadem ſsubſstantia, quæ non immutatur, ſsed qualificatur in melius: Quod attinet verò ad id, quod
10
* aſsſserit Caualcanus, vt nec repetere, ratione repoſsitûs vſsufructuarius, quod in ædificando vel mutando formam rei cõſumpſitconsumpsit; animaduertendum eſst minimè probari in l. hactenus, in fine, cum l. ſsequenti, ff. de vſsufructu, quas ipſse allegat: ibi enim dumtaxat dicitur, quod nec ampliare, nec inutile detrahere poterit vſsufructuarius, quamuis melius repoſsiturus ſsit; non tamen exprimitur, an repetere, aut retinere liceat, vel non. Id quod apertè conſstat ex verbis eorum iurium: ex aliis ergo petenda eſst huiuſsce dubitationis ſsolutio, nempe ex l. ſsed & ſsi quid inædificauerit, 19. ff. eodem titulo, vbi ſsic ſscriptum eſst: Sed & ſsiquid inædificauerit, poſsteà neque eum tollere hoc, neque refigere poſsſse, refixa planè poſsſse vendicare. Vides ergo neque tollere, neque refringere, (ſsiue, vt Connanus legit, & in aliis libris ſscribitur, neque refigere) poſsſse tamen refixa vendicare. Quo loco Fulgoſsius, & Angelus aliter non declarant: Baldus autem; & Florianus num. 1. dumtaxat deducunt ex ea lege, vſsufructuarium non poſsſse tollere ædificium, quod poſsuit in re fructuaria: Gloſsſsa verò ex ſscholio 1. diuerſsimodè intelligit, nec certum quid affirmat: tandem Alberi
11
*cus de Roſsate magis inſsiſstit; primò enim conſstituit generaliter, vſsufructuarium expenſsas factas in ædificando non tollere: quod reuera non probatur ibi, nec de expenſsis mentio aliqua habetur: poſstmodùm & ſsecundò cum aliis antiquis diſstinguere videtur, quod cùm ædificium eſst immobile, vt paries, & ſsimilia, tollere non poteſst, & dicit ſsic procedere illum textam: ſsi verò eſst mobile, vt feneſstræ, & oſstia, & ſsimilia, vſsufructuarius tollere poteſst: & ſsic dicit procedere textum in l. ſsed addes, §, ſsi inquilinus, ff. locati,tandem numero ſsecundo quærit, numquid actione negotiorum geſstorum agere poſsſsit fructuarius, vt vel impenſsa præſstetur, vel patiatur dominus ædificium tolli: & dicit quòd ſsic, argumento textus, in dict. §. ſsi inquilinus. Nec obſstat quòd donare videatur, cùm in alieno ædificauerit: Quia reſspondet, quòd non videtur donare, quia iure ſsuo ædificauerit; quæ tamen ratio tuta non eſst, imò prædictorum iurium rationi contraria. Ex quibus expreſsſsim deprehenditur? fructuarium iure ſsuo ſsic ædificare non poſsſse, maximè ex dicta l. vſsufructuarius nouum 51. ibi: Non tamen id iure ſsuo facere poteſst: excedit enim ius vſsufructuarij in hoc, vt dicebamus ſsuprà & clarè conſstat ex eiſsdem iuribus: vnde cùm ædificat, meritò ſstatutum videtur in dicta l. ſsed & ſsi quid, quod dumtaxat refixa vendicare poſsſsit, hoc eſst, tollere ea, quæ ſsine damno tolli poſsſsunt, vt cùm ædificium eſst mobile, iuxta diſstinctionem Alberici ſsuprà relatam: nam & malè fidei poſsſseſsſsori expendenti, abraſsione & ſseparatione ſsine læſsione prioris ſstatus ſsuccurritur, l. domum, l. idemque, §. idem Labeo, ff. mandati, l. vtiles, ff. de petione hæreditatis, ibi: Vt tamen poteſstas ei fiat tollendorum eorum, quæ ſsine detrimento rei tolli poſsſsunt. Et latiùs explicat Ioannes Garſsia de expenſsis & meliorat. cap. 2. num. 1. & 2. Vincentius Carocius de lo|
p. 136
cato & conducto, fol. 214. quæſst. 2. melior amentorum, n. 7. & tamen poſsſseſsſsor malæ fidei iure ſsuo non expendit: Quæ omnia maturè conſsiderari debere exiſstimaui; videbam enim Doctores variè & confusè loquutos: item verum eſsſse, vſsufructuarium nec ampliare, nec detrahere, nec mutare poſsſse, iure ſsuo, quoniam excedit ius vſsufructuarij, ideòque ius vſsusfructus extingui debere ratione adducta ſsuprà, & repetenda infrà num. 17. non tamen ſsatis compertum eſsſse, an repetendi, vel retinendi, vel conſsequendi facultas eidem conceſsſsa, vel denegata fuerit, cùm in dicta l. ſsed & ſsi quid inædificauerit, dumtaxat dicatur, quod inædificatum tollere non poteſst, quamuis refixa vendicare poſsſsit; benè verum eſst, quod inde poſsſset argumentum deduci, repetendi, retinendi, neque conſsequendi ius vſsufructuario competere, cùm tantum in ea lege vendicandi refixa facultas concedatur eidem, quaſsi in aliis omnibus denegari videatur.
Verùm, his omnibus ex propoſsito, attentèque conſsi
12
*deratis, ſsequentibus obſseruationibus rem iſstam, & dilucidè, & verè explicandam eſsſse, arbitror. Primò igitur obſseruandum & conſstituendum eſst, ſsuperiorem Diſsputationem minimè verſsari, nec intelligendam fore, circa fructuarium immodicè conſsumentem pro neceſsſsaria refectione rei, hoc eſst, de ea, de qua tractatur in l. hactenus, f. de vſsufructu: is enim quamuis â principio de ſsua burſsa expendere non teneatur, ſsed tantùm denunciare domino, vt expendat (vt alio capite latiùs explicabimus) ſsi tamen immodicè expendat, neceſsſsariò reficiendo, aut inædificando, omnium legum prærogatiuas & priuilegia ſsibi vendicabit, vt poſsſsit expenſsas neceſsſsariò factas, ſsiue meliorationes recuperare, ſsiue petendo, ſsiue actione debita conſsequendo, ſsiue excipiendo, retinendo, vel repetendo: id quod alio capite eleganter dicetur, & in terminis ſsic rectè explicauit Ioannes Garſsia de expenſsis, cap. 11. num. 28. in princ. qui tamen nihil tangit ex his, quæ diximus ſsuprà, ex n. 10. ſsuperior igitur & præſsens altercatio verſsatur tantùm circa fructuarium de nouo ædificantem, ampliantem, vel mutantem
formam rei, aut alio modo, non ob neceſsſsitatem vrgentem, ſsed potiùs ob ſsuam tantùm vtilitatem, commoditatem, vel voluptatem, exædificantem, obſseruata ratione l. hactenus, in fine, cum l. ſseq. l. æquiſsſsimum, 17. §. 1. & ſseqq. l. 51. & 68. ff. de vſsufructu: In quibus terminis loquimur, & in his, & ſsecundo loco conſstituendum erit, veriſsſsimum & plenè probatum ſsuprà, vſsufructuarium nec inædificare de nouo, nec mutare, nec ampliare, nec detrahere, nec ad alium modum redigere poſsſse, etiamſsi melius repoſsiturus ſsit: Quod ſsi mutando, ampliando, vel detrahendo, vel ad alium modum redigendo, damnum proprietario intulerit, ad intereſsſse damni & deteriorationis tenebitur, atque expelli ab vſsufructuando poterit: quod etiam certum eſst ex dictis ſsuprà, & probatur authoritate quamplurimorum, quos retulimus ſsuprà, capite 21. per totum; & denique nec tollere poterit, quod inædificauerit, ex dicta l. ſsed & ſsi quid: neque, ſsi illud immobile ſsit, expenſsas repetere, iuxta diſstinctionem Alberici ſsuprà relatam; nam cùm
Vide infrà c. 57. ad finem.
in alieno ædificauerit, donaſsſse videtur: nec prodeſst ratio Alberici, quòd donare non videatur, quia iure ſsuo id facit: Nam ea potiùs ratione donare videtur, quia iure ſsuo fructuarius facere non poteſst, ex dicta l. 51. ff. de vſsufructu, cum ſsimilibus: nec erit iniquum, repetitionem eo caſsu denegare, nec aliquo modo conſsumptum in ædificando recuperare poſsſse vſsufructuarium; imputet enim ipſse ſsibi, qui lege reſsiſstente, & nolente, ampliauit, mutauit, detraxit, aut inædificauit id, quod tollere non poſsſse, nec aliquo remedio recuperare ſscire potuit, vel debuit: id etiam quod ædificare, vel ampliare pro ſsuo officio, aut munere non tenebatur, cùm ad neceſsſsarias tantùm (& eas non magnas) expenſsas teneatur habita diſstinctione adhibenda alio capite infrà. Ex qua nihil in fauorem fructuarij deduci poterit, vt ibi videbitur: nec in hac ſspecie conſsiderari poterit vtilitas tantùm reſspectu vſsufructuarij, ſsed magis inſspici debebit ex parte proprietarij, vt quod ſsic inædificatum, ampliatum, vel ornatum fuerit, magis ad commoditatem & voluptatem fructuarij, quàm ad vtilitatem domini pertinere videatur. Quod rectiſsſsimè aduertit, & iure atque ratione eleganter fundat Ioannes Garſsia de expenſsis dicto cap. 11. num. 28.
Tertiò conſstituendum eſst, refixa ſsanè poſsſse vſsufructuarium vendicare, vt in dict. l. ſsed & ſsi quid, expreſsſsit Iureconſsultus, & conſsequenter abradere, ſseparare, & tollere poſsſse ea, quæ ſsine detrimento rei tolli poſsſsunt, vt in oſstiis, feneſstris, & ſsimilibus docuit Albericus vbi ſsuprà, & eum non referens, ſsic tenet Ioannes Gaſsia vbi ſsuprà, dicto num. 28. verſs. vnde has expenſsas: alio autem modo expenſsum non poterit vſsufructuarius recuperare, vt non ſsine myſsterio Iureconſsultus in ea lege, ad id tantum, vt vendicet ſscilicet refixa, vſsufructuarium reſstringere voluerit, forſsitan conſsiderans, quòd etſsi iure ſsuo id facere non potuerit, & verè in alieno fecerit, non debeat eſsſse adeò deterioris conditionis, vt poteſstatem non habeat tollendorum eorum, quæ ſsine detrimento rei tolli poſsſsunt.
Quartò & vltimò conſstituendum eſst, vſsufructuarium ædificantem de nouo, aut inchoatum ædificium perficientem, vel alio modo ampliantem, vel mutantem, malæ fidei poſsſseſsſsorem dici poſsſse eo reſspectu, quòd lege nolente aut prohibente, ædificium conſsummauerit, aut ampliando, vel addendo, formam rei, quocumque modo mutauerit, aut de nouo inædificauerit: quippe cùm ipſsa lex expreſsſsim caueat, fructuarium ampliare, detrahere, vel mutare, etiam in melius reponendo, non poſsſse, nec etiam ædificium inchoatum conſsummare, & eo reſspectu ſsuſstineri poterit (vt nouiter & vltra omnes animaduerto) Franciſsci Hotmanni doctrina libro ſsecundo Feudorum, Hic finitur lex, §. ſsi vaſsallus, folio mihi. 263. qui ob rationem à me conſsideratam, quòd lege prohibente faciat, non ita clarè loquitur contra iuris regulas, dum fructuarium ſsic ædificantem malæ fidei poſsſseſsſsorem facit, ſsicut loqui abſsolutè, ſsed non rectè quidem, arbitratus eſst Ioannes Garſsia vbi ſsuprà, dicto num. 28. poteſst enim dici, mala fide facere quem, quod lege contrarium monente, ſsiue aliquid prohibente, facit; vt ex dictis per Doctores in l. non dubium, C. de legibus, deducitur apertè: & ita intelligi poteſst Franciſsci Hotmanni doctrina; eo tamen reſspectu, quòd etſsi in alieno ædificet, ex voluntate domini poſsſsideat, & conſsentiente eo, mediíſsque à iure introductis, rem obtineat, non abſsolutè dici poteſst malæ fidei poſsſseſsſsor imò bonæ fidei poſsſseſsſsor dici poteſst, quamuis malè faciat inædificando: Et ſsic poterunt procedere, quæ contra Hotmannum conſsiderat Ioannes Garſsia vbi ſsuprà, qui in fine dicti num. 28. ſsubdit vnum neceſsſsarium, quòd ſsi ædificium perfectum, vel de nouo erectum ab vſsufructuario, euidenter vtile ſsit proprietario, nec ad solam voluptatem referri poſsſsit, tunc recurrendum ſsit ad iuris regulas de vtilibus expenſsis factis à bonæ fidei poſsſseſsſsore, conſsideratis nonnullis ibidem dictis: quod æquum quidem exiſstimo, mutare tamen conſsiderandum moneo, proptereà quòd refixa tantùm vendicandi facultas conceditur in dict. l. ſsed & ſsi quid inædificauerit, nec vtilitas proprietarij in conſsideratione habetur, fortaſsſsis hoc ideò, quia lege prohibente fecerit, nec ad id obligatus fuerit: Item quod iuris & rationis fructuarij metas exceſsſserit, vt in dicta l. hactenus, in fine & l. 51. & 68. ff. de vſsufructu; potuit tamen ædificium ita vtile eſsſset, vt ferè neceſsſsarium videretur, & tunc dubium non eſsſset: quæ omnia maturiùs conſsideranda ſsunt, cùm occaſsio ſse obtulerit, & notanda, quia alibi in mundo non ſsunt ita digeſsta, nec per alium ſsic elaborata: & hactenus ad dictam l. ſsed & ſsi quid. 19. ff. de vſsufructu.
Nunc vero tertio loco & principaliter conſstituen
13
*eſst, ex dictis adhuc, non ineleganter defendi poſsſse communem Doctorum interpretationem, ad textum in l. vſsufructuarius, 68. §. 1. ff. de vſsufructu. vbi Iureconſsultus Neratius ſsic ſscribit. Ædificium inchoatum fructua|
p. 137
rium conſsummare non poſsſse placet, etiamſsì eo locò aliter vti non poſsſsit. Cruciantur enim Doctores communiter in inquirenda ratione, quare vſsufructuarius conſsummare non poſsſsit, etſsi aliter eo loco vti non poſsſsit, hoc eſst, etſsi aliàs omninò inutilis futurus ſsit vſsusfructus, vt Gloſsſsa, & Angelus intelligunt ibi. & contra Corraſsium, Curtium, & aliòs eruditè comprobat Pinellus dicta 2. part. l. 1. C. de bonis maternis, num. 56. in princ. & tenet Cuiacius vbi infrà, num. 18. Ex quibus, & communi, veráque Doctorum ſsententia procedit ille textus, vt dixi, etſsi aliàs abſsque omni vtilitate futurus ſsit vſsusfructus: Quod difficile videtur ex eo; nam vſsufructu alicu
14
*ius loci, vel rei legato, veniunt omnia, ſsine quibus inutile legatum eſsſset, vel fructuarius vti frui non poſsſset, l. 3. §. 1. ff. de ſseruitutibus ruſsticorum, l. 1. §. 1. ff. ſsi vſsusfructus petatur, vbi Petrus Coſstalius allegat alia iura, Angelus in conſs. 290. num. 7. per totum, dicens id procedere tam in contractu, quàm in vltima voluntate; quod confirmari poteſst ex regula l. 2. ff. de iuriſsdictione omnium iudicum, l. ad rem mobilem, ff. de procuratoribus, & ſsingulari doctrina Pauli Caſstrenſsis, qui in l. ſseruum filij, §. ſsi
15
* duos, n. 1. & 2. ff. de legatis 1. generaliter docuit, quòd vſsufructu cuiuſsque rei relicto, ſsi fructuarius vti non poſsſsit re ad prædia propter ius itineris alterius prædio contiguo relictum, vel propter aliam cauſsam, hæres tenetur facere, quod fructuarius liberè vti poſsſsit, & redimere viam, & prædio legato, quòd debeatur & ſseruitus, quæ
16
* legata non eſst, quando legatum prædij eſsſset inutile, niſsi ſseruitus præſstaretur, & ſseruitus ipſsa omninò neceſsſsaria eſsſset, poſst Bartolum, Cæpolam, & alios probat Menochius lib. 4. præſsumptione 144. num. 11. qui allegat bonum textum in l. damnas, §. 1. vbi etiam Cuiacius ff. de vſsufructu legato, l. binas, §. non autem, ff. de ſseruitutibus, l. ſsi fundum ſsub conditione, § qui fundum, in fine, ff. de
17
* legatis 1. Sed his difficultatibus rectè ſsatisfieri ſsolet communi interpretatione obſseruata, vſsufructuarium ſscilicet ideò non poſsſse ædificium inchoatum conſsummare, etiãſietiamsi omnino abſsque vtilitate vſsusfructus maneat, quia per conſsummationem ædificij mutaretur & corrumperetur priſstina ſsubſstantia, & forma rei, quæ vſsumfructum debet, contra naturam vſsusfructus, ex qua rerum ſsubſstantia ſsalua eſsſse debet, nec mutari poteſst; & ſsic vſsusfructus extingueretur, ex regula iuris, quâ cauetur nõnon conſsiſstere vſsumfructum, mutata forma rei, l. repeti, §. rei mutatione, ff. quibus modis vſsusfructus amittatur. Nec vrgent in contrarium rationes & iura ſsuperiùs adducta, quia verum eſst, vſsufructuario ſsiue legatario concedi omnia, ſsine quibus vſsusfructus, vel legatum conſsiſstere non poteſst, quia ex eo forma & ſsubſstantia rei fructuariæ non immutatur; imò potiùs conſseruatur: quod ſsecus eſst in ſspecie propoſsita, vt declarant Gloſsſsa, Angelus, Baldus, & Fulgoſsi. in dict. l. vſsufructuarius, 68. & communem reſsolutionem teſstantur Curtius iunior n. 58. & Iaſson num. 24. in dict. l. 2. ff. de iuriſsdictione omnium indicum. Arias Pinellus dicta 2. part. num. 53. Ioannes Garſsia de expenſsis, cap. 11. num. 42. Nec obſstat, etiamſsi dicatur, quòd forma rei conſsiſstit in conſsummatione, l. ſsi is qui quadringenta, §. quædam, ff. ad l. falcidiam. Vnde videtur, quòd ante consũmationemconsummationem non mutetur forma ædificij, quod non eſsſse conſsummatum, expreſssè dicit textus in dict. l. vſsufructuarius, 68. quo argumento à communi ſsententia diſscedunt Curtius in dicta l. 2. num. 59. & Corraſsius Miſscel. lib. 1. cap. 6. qui alios intellectus, non tamen probabiles adducunt. Sed reſspondet eleganter Pinellus vbi ſsuprà, conſstituendo, quòd Gloſsſsa, & Doctores in hac materia appellant formam, ipſsam figuram & ſspeciem rei, nec loquuntur de forma, provt accipitur in dict. §. quædam. Quod etiam præſsentit, & cum communi intellectu tranſsit Iacobus Cuiacius recitationum ſsolemnium, in lib. Digeſstorum, ad
18
* l. ſsi iter, 20. ff. de ſseruitutibus. Vbi dicit primò, quòd ædificium inchoatum perficere non poteſst fructuarius, etiamſsi eo loco aliter vti non poſsſsit, quia nihil noui à fructuario inſstitui poteſst; ideò in ea ſspecie inutile erit legatum vſsusfructus, quia ædificij inchoati nullus eſst vſsus; Deinde & ſsecundò dicit ſsingulariter, quare conſsumare non poſsſsit, videlicet, quia mutat rei ſspeciem, ſsi ex non ædificio ædificium faceret: ac mutata re con
19
*ſsumitur vſsusfructus, & conſsummatio ædificij eſst conſsummario vſsusfructus. Verùm licèt iſste intellectus cõmuniscommunis veriſsſsimus ſsit, & mihi ſsemper placuerit, ſsubtilius tamen vltra Pinellum & reliquos tentari poſsſset, rationem illius textus in eo conſsiſstere, quòd legatum vſsusfructus ædificij inchoati, & nondum perfecti, nec conſsummati, & ſsic cuius adhuc vſsusfructus nullus eſsſse poteſst (vt dicebat Cuiacius) non videtur omninò purum, aut abſsolutum, ſsed tacitam potiùs habere conditionem, ſsi conſsummatum fuerit ædificium, hoc eſst, vt à conſsummatione vſsusfructus incipiar, & interim dilationem habeat, donec perficiatur & conſsummetur ædificium. Et
20
* tamen regula iuris exſstat quòd tempus, & dilationem, in fauorem, & commodum hæredis præſsumitur appoſsuiſsſse teſstator, l. cum tempus, 17. ff. de regulis iuris, vbi Decius, Bartolus, Caſstrenſsis, Alex. & omnes in l. qui ante Kalendas. ff. de verb. obligat. idem Bartolus in l. ſsi cum præfinitione, in fine, ff. quando dies legati cedat. Iaſson in l. 2. num. 63. C. de iure emphyteutico, Mantica de coniecturis vltim. volunt. lib. 7. tit. 10. num. 11. Peralta in l. vnum ex familia, in princ. num. 19. de legatis 2. D. Spino in ſspeculo, Gloſsſsa, 13. n. 72. 73. & 74. qui plenè dictam regulam declarant: vnde quemadmodum tempus & dilationem in fauorem hæredis appoſsitam, non poteſst impedire, nec in damnum hæredis abbreuiare legatarius ex ſsupradictis; ſsic neque conſsummare ædificium, cùm ex conſsummatione ceſsſsaret dilatio, & inciperet vſsusfructus, qui incipere non debet ex voluntate, & tacita conditione defuncti, quovſsque à proprietario fuerit conſsummatum. Quod in patre legitimo adminiſstratore, &
21
* vſsufructuario bonorum aduentitiorum filij diuerſso iure cenſsendum eſst, quippe cùm poſsſsit ipſse nouum ædificium, quod filio vtile ſsic, facere, & inchoatum conſsummare; imò ad id tenebitur, ſsi filij vtilitatem conſsummatio, vel noua ædificatio reſspiciat, argumento l. 1. C. de bonis maternis: & ita debent intelligi adducta per Pinellum ibi 2. part. ex num. 52.
Quartò conſstituendum eſst ex prædictis apertè dedu
22
*ci, vſsufructuarium non poſsſse exſstirpare ſsyluam, & ibi vineam plantare, vel ex ea terram aratoriam facere, neque ex vinea pratum, neque ex ſsylua hortum, nec deſstructis ædibus eas renouare: & vt generaliter dixerim, aliis quibuſscunque modis non poſsſse mutare formant rei, etiam in aliam meliorem, ex dictis ſsuprà, l. hactenùs, 8. in fine, cum l. ſseq. l. æquiſsſsimum, 17. §. fructuarius, cum ſseqq. ff. de vſsufructu, & diximus ſsuprà cap. 25. ex num. 7. vſsque ad num. 17. quia cùm fructuarius vti & frui ita debeat, vt rerum ſsubſstantia ſsalua ſsit, nec forma ipſsarum mutetur; ex dictis autem, formæ mutatio contingat, & mutatâ formâ, non ſsit eadem ſsubſstantia, l. Iulianus, §. ſsi quis, ff. ad exhibendum, faciendi prædicta facultas nullo modo competere poteſst vſsufructuario.
Sed obſstat huic reſsolutioni textus valdè quidem dif
23
*ficilis in l. æquiſsſsimum, 17. §. proinde, verſs. etſsi fortè in hoc, ff. de vſsufructu. Vbi vſsufructuario permittitur lapidicinas inſstituere, & oliueta, & vites eiicere, ſsi plus reditùs ſsit in vno, quàm in altero: & conſsequenter mutare formam, & ſsubſstantiam rei fructuariæ, permittit Iulianus Iureconſsultus in hæc verba: Etſsi fortè in hoc quod inſstituit, plus reditûs ſsit, quàm in vineis, vel arbustis, oliuetis, quæ ſsuerunt, forſsitan etiam hæc deiicere poterit: vel ſiquidẽsiquidem ei permittitur meliorare proprietatem. Quibus verbis Iulianus reliqua iura deſstruere videtur, quæ de non mutanda forma etiam in melius conſstituta ſsunt. Quare Accurſsius ibi. verbo, deiicere, & alij plures variè diſsſsoluunt, nec vllus verè Iuliani ſsenſsum percipere potuit. Communior tamen eſst eiuſsdem Accurſsij interpretatio, potuiſsſse fructuarium in ea ſspecie mutare formam prædij, & lapidicinas inſstituere ex voluntate domini, |
p. 138
quia ipſse dominus, & paterfamilias, qui vſsumfructum conceſsſsit, lapidicinas illas viuens inſstituerat, quæ poſstmodùm fuerunt perfectæ, & vites eiectæ, & exſstirpatæ. Quod videntur denotare illa verba: Vel quas paterfamilias inſstituit, exercere poterit, & ibi: Et ſsi fortè in eo quod inſstituit. Vt hæc verba referantur ad patremfamilias, vt ex voluntate ipſsius depulſsæ, & exſstirpatæ vites videantur, quaſsi id õninòomninò facturus eſsſset hæres, ſsecutus patrisfamilias voluntatẽvoluntatem. Nec obſstat dicere, quòd nec cæptum à teſstatore ſsiue patrefamilias defuncto perficere potuit vſsufructuarius, ex dict. l. vſsufructuarius, 68. ff. de vſsufructu. Quia reſspondetur, ex voluntate patrisfamilias id factum fuiſsſse; quod aliàs fieri non poſsſset: & Gloſsſsam ſsequuntur magis communiter DD. ibi Ioan. Garſsia de expenſsis, dict. cap. 11. num. 44. dicens, quòd ſsi Accurſsij ſsenſsus diſspliceat, difficilè lex illa interpretari poterit. Verùm mihi diſsplicet ex eo, quòd Iulianus ibi non ſsolùm videatur tractaſsſse de lapidicinis, quas teſstator in vita inſstituere cæpit, ſsed etiam de iis, quas fructuarius de nouo inſstituit, vt colligitur ex illis verbis: Vel quas paterfamilias inſstituit, exercere poterit, vel ipſse inſstituere, ſsi nihil agriculturæ nocebit. Conſsiderando naturam, & proprietatem dictionis Vel, quæ ſsuâ naturâ
24
* ponitur inter diuerſsa, & notat diuerſsum caſsum proponi, vt per textum in l. 1. ff. de rebus dubiis. aduertunt Cephalus in conſs. 236. num. 43. lib. 2. Marcus Antonius Eugenius in conſs. 46. num. 3. lib. 1. maximè, quia Iureconſsultus in dicto verſs. etſsi fortè, non facit fundamentum in hoc, quod paterfamilias, vel vſsufructuarius inſstituere cæperit, ſsed in eo, quod plus reditûs ſsit, ita vt proprietatis melioratio contingat. Quod expreſsſsim deducitur ex verbis relatis ſsuprà, num. 23. in princ. Vnde
25
* Recentiores quamplurimi magis communiter conſstituunt, quòd mutatio cuiuſslibet formæ, non mutat ſsubſstantiam alicuius rei, ſsed dumtaxat mutatio illius formæ, quæ ſsubſstantialis dicitur, & hæc vſsufructuario prohibetur, quoniam ſsalua debet eſsſse ſsubſstantia rei fructuariæ: vnde in dict. verſs. & ſsi fortè, licèt exſstirpatione vitium mutetur aliqua forma; non tamen mutatur ſsubſstantialis forma rei fructuariæ; conſstat enim ibi agri vſsumfructum deberi, cuius forma ſsubſstantialis manet, quamuis oliueta & vites exſstirpentur, argumento textus in cap. commiſsſsum, & in cap. cùm in tua, de decimis: & licèt ex cultura, aut inſstitutione mutetur qualitas, non tamen mutatur ſsubſstantia, eodèmque iure res cenſsetur, argumento l. quæſsitum, §. illud, ff. de legatis 3. & eorum, quæ ſscribunt Socinus in conſs. 297. lib. 1. Pariſsius in conſs. 73. ex num. 12. lib. 4. Burgos de Paz in conſsil. 50. ex num. 8. hic tamen intellectus ſsuſspectus mihi videbatur ex eo, quòd ſsi verum eſst in ſspecie propoſsita, aliquam formæ mutationem contingere, quo pacto hæc vſsufructuario licita eſsſse debebit, contra tot iura in initio huius capitis adducta, & communes Doctorum reſsolutiones, vt conſstat ex his, quæ ſscripſserunt Molina de Hiſspanorum primogeniis, lib. 1. cap. 22. num. 7. Hyppolitus Riminaldus in conſs. 94. num. 51. lib. 1. Aluarus Valaſscus conſsultatione 50. num. 9. Barboſsa in l. diuortio, §. ſsi fundum, num. 20. ff. ſsoluto matrimonio. Deinde mutatione aliqua data, quo etiam pacto ampliùs vſsusfructus durabit, qui rei mutatione interire ſsolet ſstatim, vt ſsuprà probauimus? Aut quo iure vites & oliueta eiiciendi, atque exſstirpandi facultas fructuario conceditur, quæ denegata videtur in l. hactenus, in fine, cum l. ſseq. ff. de vſsufructu, quatenus generaliter ſstatuitur, ampliare, vel detrahere eum non poſsſse. etiamſsi melius repoſsiturus ſsit, nec deambulationes deiicere permittitur in eadem l. æquiſsſsimum, dict. §. fructuarius, etſsi ea deiectione meliorem aut maioris valoris proprietatem facturus ſsit fructuarius: Nec aliquo modo qualitatem mutare, aut fundum de nouo qualificare licere, conſstat ex eadem l. in §. ſsed ſsi ædium: quæ omnia nimis vrgent contra eorum reſolutionẽresolutionem, quæ in eſsſse, fuit Alberici de Roſsate in eadem l. æquiſsſsimum, §. inde eſst quæſsitum, num. 10. vbi ad propoſsitum dictorum iurium diſstinguit, ſsed reuera difficultatem non diluit, nec gloſsſsa etiam, aliis modis reſspondendo, iureconſsultum non affirmaſsſse, ſsed tentaſsſse tantùm forſsitan id vſsufructuario licere, vel de æquitate eam traditionem obſseruandam fore, quamuis de rigore iuris alitet eſsſset dicendum, vt vidimus ſsuprà.
Quapropter ex eadem lege vera interpretatio dedu
26
*cenda erit, inprimis fructuarium cauſsam proprietatis deteriorem facere non debere, meliorem facere poſsſse: inde fundi vſsufructu legato, non debere neque arbores frugiferas excidere, neque villam diruere, nec quicquam facere in perniciem proprietatis. Deinde non videri vſsufructuarium meliorem facere proprietatem, ſsi prædium fuit voluptuarium, & ipſse voluerit arbores etiam infructiferas excidere, vel deambulationes amœnas tollere, vt fortè hortos olitorios faciat, vel aliud quid, quod ad reditum ſspectat: videtur enim hoc caſsu facere in perniciem proprietatis, proptereà quòd prædium illud non ad vtilitatem, ſsiue ad reditum, ſsed ad delectationem, voluptatem, & amœnitatem fuerit deſstinatum. Quo modo intelligendus eſst textus in dict. l. æquiſsſsimum, in verſs. etſsi fortè, el 1. Prætereà, atque ex eadem regula, fructuarius poterit lapidicinas, vel cretæ fodinas, vel arenæfodinas inſstituere, ſsi non agri partem neceſsſsariam huic rei occupet, & denique venas lapidicinarum, metallorum quoque, poterit inquirere in prædio etiam deſstinato agriculturæ, ſsi nihil agriculturæ nocebit, & poterit etiam vineta & oliueta, quæ anteà fuerunt deiicere, ſsi plus reditus ſsit in eo, quod inſstituit, quàm in vinetis, vel arbuſstis, vel oliuetis; quia ita faciendo, non mutat formam rei, & facit in meliorationem proprietatis: quod ita attenditur ex dicto §. fructuarius, ſsicut attenditur ex aliis iuribus, an forma rei mutetur, vel non; & ita procedit textus in dict. verſs. etſsi fortè, el 2. iuncto ſsuo, §. incipienti Proinde, qui tamen non procederet, ſsi vineæ vſsusfructus legatus proponeretur; tunc enim non liceret vſsufructuario vineas exſstirpare, vt venas metallorum perquireret, quoniam eo caſsu forma rei, cuius vſsusfructus legatus fuit, mutaretur. Nec etiãetiam poterit prædicta facere, quando tantum apparatum ſsint deſsideratura, quem non poſsſsit ſsuſstinere proprietarius, etiamſsi formam rei non immutaret, ſsed ne ædificium quidem ponere in fundo poterit, niſsi quod ad fructum percipiendum neceſsſsarium ſsit, vt ibid. probatur in verſs. ſsed ne ædiſsicium: & ita dilucidè remanet, & verè, explicatus textus in dict. l. æquiſsſsimum, ex §. fructuarius, vſsque ad §. ſsed ſsi ædium.
Nec obſstat veriſsſsimæ huic reſsolutioni, quòd nec ampliare, nec detrahere liceat vſsufructuario, etiamſsi melius repoſsiturus ſsit, nec deambulationes deiicere, nec qualitatem aliquomodo immutare, quo modo impugnabam præcedentem interpretationem ſsuprà num. 25. ante finem. Nam ad primum reſspondetur, procedere id in damnum proprietatis, vel formam rei immutando, quæ in dict. verſs. etſsi fortè, non immutatur. Ad ſsecundum reſspondetur, intelligendo, provt intellexi ſsuprà verſsiculum etſsi fortè, el 1. Ad tertium denique reſspondetur in dict. §. ſsed ſsi ædium, dumtaxat prohiberi rem immutare, vel ad alium modum conuertere; excolere enim, quod inuenit, fructuarius debet, qualitatem ædium non immutando: & de his hactenùs.
Loading...